Quỹ Phát triển tre Việt vừa chính thức ra mắt, coi vùng Đông Nam Bộ cũng như nhiều tỉnh, thành phố khác là nơi gieo lên những “lũy tre làng” để hình thành những vùng trồng tre nguyên liệu bền vững trong tương lai.
Nhiều dư địa cho cây tre phát triển
Trong chuyến làm việc và khảo sát thực địa tại xã Núi Cấm và xã Tri Tôn, tỉnh An Giang, nơi được xem là thủ phủ tầm vông (loài cây họ tre) của miền Tây Nam Bộ, đoàn công tác của Quỹ Phát triển tre Việt đã tìm hiểu về con đường tầm vông nổi tiếng cũng như nghề uốn tầm vông truyền thống ở các làng nghề. Bí thư Đảng ủy xã Tri Tôn Lâm Thành Sỹ cho biết: “Tre, tầm vông gắn bó mật thiết với đời sống và sinh kế của bà con nơi đây. Thời gian qua, địa phương đã có nhiều nỗ lực kết nối doanh nghiệp và thị trường để khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên tại chỗ. Mục tiêu của chúng tôi là vừa nâng cao giá trị các sản phẩm từ tầm vông vừa lưu giữ, bảo tồn các giá trị truyền thống của loài cây này”.
Tại xã Núi Cấm, địa danh nổi tiếng về du lịch sinh thái, tâm linh cũng có nhiều giống tre phát triển mạnh. Địa phương đã hình thành mạng lưới vùng trồng nguyên liệu, thu mua, chế biến các sản phẩm thủ công, mỹ nghệ cho nhiều thị trường, qua đó tạo việc làm cho người dân địa phương. Theo lãnh đạo địa phương, An Giang có lợi thế đặc biệt với tre, măng tre và các sản phẩm chế biến từ tre. Đây là ngành hàng nông sản có tiềm năng gắn với du lịch sinh thái và xuất khẩu. Đại diện Quỹ phát triển tre Việt cho biết, với những thị trường tiềm năng như An Giang, quỹ sẽ tập trung vào việc hợp tác, kết nối tạo thành các vùng trồng nhằm tạo nên các chuỗi giá trị cây tre gắn với sinh kế bản địa, du lịch sinh thái, làng nghề truyền thống và ứng phó biến đổi khí hậu.
Còn tại Thành phố Hồ Chí Minh, một ngày cuối tuần tháng 8, nhiều sinh viên, cán bộ, giảng viên Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã cùng nhau trồng những cụm tre đầu tiên ở khu đô thị đại học này. Tiến sĩ Hoàng Hà, Giám đốc Trung tâm Thể dục Thể thao của trường cho biết: Việc phủ xanh khuôn viên trung tâm nói riêng và các khu vực cộng đồng nói chung bằng những cây tre không chỉ tạo cảnh quan và không gian sinh hoạt lành mạnh cho sinh viên mà còn là hành động cụ thể nhằm hưởng ứng mục tiêu phát triển bền vững, gắn lĩnh vực thể thao và giáo dục với công tác bảo vệ môi trường. Thầy trò nhà trường sẽ nỗ lực phối hợp cùng các đơn vị để chương trình cộng đồng ý nghĩa này được nhân rộng, góp phần xanh hóa khu đại học trong tương lai gần.
Cần nhiều giải pháp tổng thể
Chủ tịch Quỹ Phát triển tre Việt Nguyễn Tuấn Khởi nhấn mạnh: "Trong lịch sử, tre từng là biểu tượng bất khuất của dân tộc. Hôm nay và mai sau, những vành đai xanh từ tre sẽ góp phần ứng phó biến đổi khí hậu, đồng thời tạo nên không gian trong lành, tốt cho sức khỏe thể chất và tinh thần của cộng đồng. Chúng tôi vẫn đang tiếp tục kết nối để phủ xanh cơ quan, trường học, địa điểm công cộng tại các tỉnh, thành phố vùng Đông Nam Bộ cũng như các địa phương khác, từ đó hình thành những "Thành phố tre" hướng đến chuỗi hoạt động chào đón Ngày Tre Thế giới hằng năm (18/9).
Quỹ Phát triển tre Việt đặt nhiều mục tiêu như phát triển làng nghề truyền thống từ tre, trong đó khôi phục và phát triển các làng nghề đang mai một. Người dân, đặc biệt là phụ nữ bản địa sẽ được đào tạo kỹ thuật thủ công hiện đại nhằm tạo ra các sản phẩm chất lượng cao, mang tính nghệ thuật và giá trị văn hóa. Quỹ cũng hướng đến việc trao quyền kinh tế cho phụ nữ khi các mô hình sản xuất tại gia đình kết hợp đào tạo kỹ năng, thiết kế, quản lý tài chính giúp phụ nữ vùng sâu, vùng xa tăng thu nhập, nâng cao vị thế xã hội, đồng thời trở thành lực lượng chủ chốt trong việc bảo tồn di sản tre. Thông qua đầu tư vào thiết kế, xử lý kỹ thuật và phát triển thương hiệu, các sản phẩm từ tre thô được nâng cấp thành tác phẩm thủ công tinh xảo, đáp ứng nhu cầu thị trường cao cấp trong và ngoài nước.
Bên cạnh những tiềm năng, lợi thế từ vùng trồng và thị trường, việc nâng cao giá trị sản xuất tre và các giống họ tre, nứa cũng đang đối mặt nhiều khó khăn, thử thách: Nguyên liệu từ cây tre đang ngày càng khan hiếm vì bị khai thác tràn lan trong khi việc trồng mới để tái tạo hạn chế. Đối với các sản phẩm, việc cải tiến mẫu mã chưa đáp ứng được thị hiếu, nhu cầu của thị trường, nhất là thị trường xuất khẩu. Nguồn nhân lực, nhất là ở các làng nghề đang rơi vào tình trạng thiếu hụt, cùng với đó là quy mô sản xuất khá manh mún. Số doanh nghiệp lớn chuyên chế biến các sản phẩm từ cây tre chưa nhiều, chủ yếu tập trung vào các làng nghề mây tre đan trong nước nhưng phần lớn là các hộ cá thể, nhỏ lẻ. Từ thực tế đó, yêu cầu về công tác xúc tiến thương mại, quảng bá, giới thiệu tre cần được thực hiện có hiệu quả hơn nữa. Ngoài ra, tiêu chuẩn và hành lang pháp lý đầy đủ cho việc trồng, chế biến và sử dụng nguyên liệu tre cũng cần được các cơ quan chức năng xây dựng để tạo nên một chuỗi giá trị cao từ cây tre.
