Hợp tác toàn cầu, chống lừa đảo trực tuyến

Chiều ngày 25/10, trong khuôn khổ Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội), đã diễn ra sự kiện bên lề với chủ đề “Hợp tác toàn cầu, chống lừa đảo trực tuyến”.

Tham dự sự kiện có ông Phạm Thế Tùng, Thứ trưởng Công an Việt Nam; Trưởng Chương trình toàn cầu về tội phạm mạng và công nghệ (UNODC) Glen Prichard, Tiến sĩ Joshua James, Điều phối viên chống tội phạm mạng cấp khu vực tại UNODC, ông Rob Abrams, Trưởng ban Hợp tác thực thi pháp luật khu vực châu Á-Thái Bình Dương tập đoàn Meta, và các đại biểu các quốc gia tham dự Lễ mở ký Công ước Hà Nội.

Tội phạm lừa đảo trực tuyến đã phát triển thành một mô hình "công nghiệp hóa"

Trong bài phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Phạm Thế Tùng đã khái quát về tình hình tội phạm công nghệ trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Thứ trưởng cho biết, tội phạm công nghệ cao và lừa đảo trực tuyến đang diễn ra ngày càng phức tạp, với xu hướng gia tăng mạnh mẽ và gây thiệt hại lớn cho người dân và các quốc gia.

Dẫn chứng tại Việt Nam cho thấy, Việt Nam có hơn 78,4 triệu người sử dụng Internet, chiếm khoảng 80% dân số, và hơn 72 triệu người sử dụng mạng xã hội. Năm 2024, Bộ Công an Việt Nam đã phát hiện hơn 6.000 vụ việc liên quan đến hoạt động lừa đảo trực tuyến, với tổng số thiệt hại lên tới 12.000 tỷ đồng.

Các hình thức lừa đảo phổ biến bao gồm: mạo danh cơ quan thực thi pháp luật, công ty điện lực, cơ quan thuế; lừa đảo thông qua tình cảm; và lừa đảo qua đầu tư. Các đối tượng phạm tội chủ yếu nằm tại các địa bàn các quốc gia láng giềng, gây khó khăn trong quá trình điều tra, truy bắt và xử lý.

Các đại biểu tham dự đã chỉ ra rằng, trên thế giới chỉ 4% số nạn nhân lừa đảo trực tuyến thu hồi được tài sản của mình. 70% nạn nhân lừa đảo trực tuyến không báo cáo, không tố giác vì nghĩ rằng không ai giúp mình được hoặc không tin rằng cơ quan chức năng có khả năng giúp họ thu hồi tài sản bị lừa mất.

Họ cũng không biết phải báo cáo hoặc tố giác với ai. Trên một nửa số dân trên thế giới gặp phải các hành vi lừa đảo trực tuyến hàng tuần, và con số này còn gia tăng. Ngân hàng Trung ương châu Âu ghi nhận 43% sự gia tăng trong báo cáo tố giác về lừa đảo trực tuyến.

Với sự bùng nổ loại hình tội phạm này ở các quốc gia trên thế giới, tội phạm lừa đảo trực tuyến đã phát triển thành một mô hình "công nghiệp hóa" quy mô lớn với những "hệ sinh thái trung tâm lừa đảo" phức tạp. Không chỉ là tội phạm thông thường mà còn là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia và an ninh nội địa.

Phối hợp cùng hành động

Để điều tra tội phạm trực tuyến, các khách mời tham dự phiên thảo luận đã đề cập tới bằng chứng điện tử. Bằng chứng điện tử thường không nằm trong tay cảnh sát mà nằm trong tay các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ. Vì vậy cần phải có một cách thức rất nhanh chóng để có được, lưu trữ dữ liệu, bằng chứng điện tử này.

Bàn về giải pháp để chủ động đối phó với tội phạm trực tuyến, các diễn giả thống nhất cần phối hợp hành động giữa nhiều bên như chính phủ, khu vực tư nhân, cộng đồng quốc tế.

Châu Âu đã quyết định đưa phòng chống lừa đảo trực tuyến trở thành một trong những sáng kiến trọng điểm. Theo đó, sáng kiến thứ nhất là hành động chung về phòng chống lừa đảo trực tuyến. Kế hoạch này tập trung vào các hành động cụ thể để phòng chống tội phạm.

Trong đó bao gồm các yếu tố là hợp tác toàn diện, đặt nạn nhân vào trọng tâm. Cần sự tham gia của tất cả các bên trong xã hội, không chỉ cơ quan thực thi pháp luật, mà còn cả khu vực doanh nghiệp (những người có dữ liệu). Đồng thời tăng cường nhận thức và truyền thông thông tin. Cần giúp người dân hiểu cách ngăn chặn các hành vi lừa đảo đó xảy ra với chính họ, vì có nhiều loại lừa đảo khác nhau hướng tới các bộ phận người dân khác nhau.

Sáng kiến thứ hai là cơ chế hợp tác thực thi pháp luật. Đây là cơ chế để các cơ quan thực thi pháp luật của 27 quốc gia thành viên Châu Âu kết nối và hợp tác với nhau. Họ quyết định đâu là ưu tiên trong 5 năm tới. Việc đưa lừa đảo trực tuyến vào trọng tâm thể hiện tầm quan trọng của nỗ lực ngăn chặn vấn nạn này.

Về phía Việt Nam, Thứ trưởng Phạm Thế Tùng cho biết, Bộ Công an Việt Nam đang triển khai mạnh mẽ những giải pháp để phòng, chống tội phạm lừa đảo trực tuyến: Sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp lý liên quan; tăng cường công tác nắm tình hình, điều tra, xử lý nghiêm các vụ việc; phối hợp với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ xuyên biên giới để phát hiện và ngăn chặn các tài khoản lừa đảo; đẩy mạnh công tác tuyên truyền, cảnh báo người dân về các thủ đoạn lừa đảo; ứng dụng khoa học kỹ thuật trong đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng.

Bộ Công an Việt Nam hoan nghênh và ủng hộ việc tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm trực tuyến đồng thời khẳng định, để giải quyết hiệu quả tội phạm trực tuyến đòi hỏi sự phối hợp chung tay của các quốc gia trên thế giới.