Hội thảo quốc tế “Giải quyết tranh chấp biên giới lãnh thổ trong một thế giới biến động”

Hội thảo quy tụ nhiều chuyên gia, học giả hàng đầu thế giới về luật quốc tế cùng sự tham dự của hơn 130 đại biểu là lãnh đạo, cán bộ làm công tác biên giới lãnh thổ tại các cơ quan, đơn vị của Bộ Ngoại giao, các bộ, ngành, viện nghiên cứu và trường đại học của Việt Nam.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Minh Vũ nhấn mạnh, thế giới hiện nay đang biến đổi sâu sắc với nhiều thách thức an ninh phi truyền thống, trong đó có biến đổi khí hậu và công nghệ mới. Trong bối cảnh đó, việc duy trì hòa bình, ổn định và giải quyết hòa bình các tranh chấp lãnh thổ, biên giới trên cơ sở luật pháp quốc tế có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ông khẳng định, đường biên giới không chỉ là điểm kết thúc của một quốc gia mà còn là điểm khởi đầu của quốc gia khác, là cầu nối hợp tác và phát triển giữa các quốc gia.

Qua bốn phiên làm việc, các chuyên gia, học giả đến từ Pháp, Singapore, Ấn Độ, Bỉ, Canada, Australia, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Việt Nam… đã trao đổi về những vấn đề pháp lý và thực tiễn trong giải quyết tranh chấp biên giới, lãnh thổ; tác động của biến đổi khí hậu và công nghệ mới đối với hệ thống luật pháp quốc tế về biên giới đất liền và biển; cũng như vai trò của hợp tác quốc tế trong quản lý và xử lý các vấn đề này.

Thời gian qua, rất nhiều vụ tranh chấp về biên giới, lãnh thổ được giải quyết thông qua đàm phán, thương lượng, hòa giải hoặc qua các cơ quan tài phán quốc tế. Các học giả nhấn mạnh, thực tế hiện nay có nhiều cơ chế, biện pháp để giải quyết các vấn đề này nhưng cần phải bảo đảm các biện pháp đó phù hợp với luật pháp quốc tế. Trong những năm qua, Việt Nam là một trong những quốc gia điển hình trong giải quyết hiệu quả các vấn đề biên giới lãnh thổ.

Phát biểu tại Hội thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Biên giới quốc gia Trịnh Đức Hải đánh giá cao sự tham gia tích cực, đóng góp trí tuệ và kinh nghiệm quý báu của các đại biểu.

Ông nhấn mạnh, các phiên thảo luận không chỉ làm sáng tỏ các khía cạnh pháp lý và thực tiễn trong việc giải quyết các vấn đề về biên giới lãnh thổ trong bối cảnh thế giới không ngừng biến động, mà còn gợi mở các giải pháp phù hợp, hiệu quả. Để làm được điều đó, cần có sự kiên trì, quyết tâm và đồng lòng hợp tác của cả cộng đồng quốc tế, trong đó thượng tôn pháp luật quốc tế là yếu tố then chốt.

Các học giả cho rằng, biến đổi khí hậu, đặc biệt là nước biển dâng, không chỉ ảnh hưởng đến đường cơ sở và các ranh giới biển đã được xác lập theo Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS), mà còn đặt ra thách thức pháp lý đối với một số quốc đảo nhỏ trong trường hợp lãnh thổ bị ngập hoàn toàn. Bối cảnh đó đòi hỏi cộng đồng quốc tế cần sớm đạt được đồng thuận về nguyên tắc bảo đảm ổn định pháp lý của các đường cơ sở và ranh giới biển đã được công bố, nhằm tránh phát sinh tranh chấp mới.

Liên quan đến vai trò của các công nghệ mới nổi đối với việc quản lý và giải quyết các tranh chấp biên giới lãnh thổ, các chuyên gia cho rằng, vẫn tồn tại nhiều vấn đề pháp lý trong việc sử dụng các thiết bị giám sát, thu thập thông tin tại khu vực biên giới đất liền cũng như tại các vùng biển thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền của quốc gia ven biển. Bên cạnh đó, các đại biểu cũng chia sẻ kinh nghiệm trong kiểm soát an ninh biên giới; đề xuất rằng thay vì sử dụng các thiết bị nhận biết trên biển làm công cụ để kiềm chế, cạnh tranh giữa các quốc gia liên quan, cần tận dụng thế mạnh của hệ thống này để thúc đẩy hợp tác quốc tế trong quản lý biển.

Nhiều ý kiến nhấn mạnh tầm quan trọng của việc áp dụng các biện pháp tạm thời theo Điều 74 và 83 của UNCLOS trong quá trình phân định vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa giữa các quốc gia có vùng chồng lấn, nhằm duy trì hòa bình, ổn định và tạo điều kiện thuận lợi cho việc đạt được các thỏa thuận cuối cùng. Đây cũng là định hướng phù hợp với quá trình đàm phán Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC), góp phần xây dựng lòng tin, tăng cường hợp tác và ngăn ngừa xung đột trên biển.

Hội thảo được tổ chức trong khuôn khổ kỷ niệm 50 năm thành lập Ủy ban Biên giới quốc gia (1975-2025), qua đó khẳng định vai trò nòng cốt của Ủy ban trong việc xác lập, quản lý và bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam, góp phần vào hòa bình, ổn định và phát triển bền vững trong khu vực và trên thế giới.