Trước thách thức này, những sáng kiến liên kết thương mại trở thành hy vọng cho các nước, được chờ đợi góp phần tăng cường sức mạnh tập thể, đa dạng hóa chuỗi cung ứng và mở ra cơ hội phát triển mới.
“Nền kinh tế phân mảnh” là cụm từ được nhắc đến thường xuyên trong nhiều bài phân tích về tình hình thế giới thời gian gần đây. Chủ đề của các hội nghị Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) tại Davos, Thụy Sĩ những năm qua cũng tập trung vào việc khơi dậy tinh thần đoàn kết, hợp tác và khôi phục niềm tin trong một thế giới phân mảnh. Kinh tế toàn cầu đang bước vào giai đoạn bấp bênh, bị các căng thẳng địa chính trị lớn chi phối.
Đặc biệt, chính sách thương mại của một số quốc gia đe dọa làm gia tăng chủ nghĩa bảo hộ, khiến kinh tế thế giới có xu hướng ngày càng phân mảnh hơn, đồng nghĩa rằng các mối quan hệ kinh tế trở nên ít gắn kết trong một hệ thống thống nhất.
Trong bối cảnh đó, việc các nước liên kết, hợp tác, cùng thiết lập một không gian chung rộng lớn để “đồng tâm hiệp lực” ứng phó thách thức đã trở thành yêu cầu cấp thiết. Mới đây, Liên minh Tương lai đầu tư và thương mại (FIT), quy tụ 14 quốc gia đến từ nhiều châu lục như Singapore, Brunei, Chile, Iceland, Thụy Sĩ, Maroc…, đã được thành lập nhằm hỗ trợ thương mại mở và công bằng.
Theo Bộ Thương mại và Công nghiệp Singapore, giữa lúc xuất hiện nhiều vấn đề gây ảnh hưởng tới các quốc gia nhỏ và phụ thuộc nhiều vào thương mại như Singapore, liên minh này phản ánh niềm tin của các thành viên vào thương mại quốc tế, đồng thời giúp xây dựng khả năng phục hồi trước các “cú sốc” kinh tế.
Những động thái tăng cường kết nối kinh tế liên khu vực cũng nhận được sự quan tâm của dư luận. Khối Thị trường chung Nam Mỹ (Mercosur) và Hiệp hội mậu dịch tự do châu Âu (EFTA) vừa chính thức ký hiệp định thương mại tự do (FTA), khép lại chặng đường tám năm đàm phán. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của hai khối đạt hơn 4.300 tỷ USD. Hơn 97% hàng xuất khẩu của hai bên sẽ được hưởng lợi từ thỏa thuận, hứa hẹn thúc đẩy thương mại song phương.
Việc các quốc gia đồng loạt mở rộng kết nối phản ánh những thay đổi sâu sắc và toàn diện trong cục diện thế giới hiện nay. Hàng loạt cuộc khủng hoảng đan xen từ dịch bệnh, xung đột, biến đổi khí hậu, cuộc chiến thuế quan… tạo ra mối đe dọa chung với toàn nhân loại và không một quốc gia nào có đủ sức mạnh hay nguồn lực để “đơn thương độc mã” xử lý các thách thức này.
Theo ông Rabah Arezki, Giám đốc Nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp (CNRS), chính sách thuế quan hiện nay của Mỹ sẽ đẩy nhanh quá trình phân mảnh, và các nước đang phát triển là đối tượng chịu nhiều ảnh hưởng từ vấn đề này. Hầu hết các nền kinh tế đang phát triển ở châu Phi, châu Á, Mỹ Latin phụ thuộc lớn vào xuất khẩu các mặt hàng nông sản, dệt may… Chính sách thuế quan của Washington sẽ hạn chế các nước này tiếp cận thị trường Xứ cờ hoa, buộc các nền kinh tế trên phải tìm thị trường mới thay thế hoặc thúc đẩy hình thành các liên minh thương mại mới.
Tuy nhiên, việc hình thành các liên minh kinh tế, thương mại quy tụ nhiều nước ở mọi châu lục không phải lúc nào cũng mang đến kết quả như kỳ vọng, chủ yếu do sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các bên. Những mâu thuẫn về lợi ích cũng là một khía cạnh khác. Trước khi FTA giữa Mercosur và EFTA được thông qua, có nhiều ý kiến lo ngại về vấn đề môi trường, hay áp lực gia tăng với thị trường nội địa của các nước châu Âu đến từ việc nhập khẩu các sản phẩm giá rẻ từ Nam Mỹ.
Dẫu vậy, những diễn biến trong dòng chảy quốc tế thời gian qua đã cho thấy xu thế tất yếu, không thể đảo ngược của hợp tác và liên kết trong một thế giới nhiều bất ổn khó lường. Chính tinh thần đoàn kết và hợp tác quốc tế là “ngọn hải đăng” chỉ lối, giúp thế giới bước qua “bóng tối” của các cuộc khủng hoảng đan xen hiện nay.
