Pusamcap hiện thuộc xã Sùng Chài, tỉnh Lai Châu, cách trung tâm thành phố Lai Châu cũ chừng 6 km. Thoạt nhìn chẳng dễ thấy đường lên động ngay tỉnh lộ 129 đi Sìn Hồ. Phải leo qua những bậc thang rất dài trước khi lên tới cửa động đầu tiên. Pusamcap, theo tiếng Thái là ba tầng núi. Bởi vậy, leo Pusamcap, là men theo con đường dần dần qua những hang động, từ Thiên Môn tới Thiên Đường, Thủy Tinh xuyên qua những thạch nhũ kỳ vĩ, nối tiếp nhau rồi tới Cổng trời.
Trong truyền thuyết, từ thời mở đất mở nước, Ải Sái Hịa được Then cử xuống trần để cấy cầy. Buổi sáng nàng ở Mường Thanh, trưa về Mường Lò, chiều lại cấy cầy ở Mường Than, Mường Tấc. Tối nàng dừng ở Pusamcap nghỉ ngơi nấu cơm.
Thế giới trong Pusamcap đầy mầu sắc, mầu xanh óng ánh của nước, vàng nâu thạch nhũ, ánh sáng trắng qua những khe đá. Có lẽ vì truyền thuyết Pusamcap gắn liền với nàng Ải Sái Hịa nên những tạo hình trong hang động cũng đều gợi nhớ tới những cánh đồng trù phú Tây Bắc.
Vẫn là đá là nước, nhưng trước mặt có khi là cả cánh đồng thênh thang như thể Mường Thanh, Mường Lò, cũng có thể là những bờ đá mà thiên nhiên vô tình hay hữu ý tạo ra như những thửa bậc thang trùng điệp. Lại có những hình thù như ai đó đang lao động hăng say trên những vùng đồi núi.
Mẹ thiên nhiên đã rất tỉ mỉ để tạo nên quần thể hang động ở đây. Ngay những vách tạo thành hình ruộng bậc thang cũng có hình sóng rất kỳ công, với những viên đá đều đặn đắp nổi. Một tòa thạch nhũ vô tình, cũng giống như một bảo tháp được xây dựng tinh vi.
Pusamcap ít được nhắc tới so với những thạch động lớn ở phía bắc. Có thể vì nó không nằm trong một tuyến điểm lý tưởng để kết nối thành các tour liền mạch. Mùa cuối năm, người ta hay nghĩ tới Sìn Hồ với những con đường hoa dã quỳ vàng rực. Nhưng dọc đường lên Sìn Hồ vẫn có Pusamcap nằm ẩn sâu giữa cái thâm nghiêm của núi đá. Thăm Pusamcap đôi khi ta có cảm giác như đang bước vào một lớp trầm tích của thời gian, nơi mỗi khối đá, mỗi vệt nước đều kể lại câu chuyện riêng của núi rừng Tây Bắc.
