Điểm nghẽn kéo dài nhiều thập kỷ
Vùng trung du và miền núi Bắc Bộ là một trong sáu vùng kinh tế trọng điểm, giữ vị trí chiến lược về quốc phòng - an ninh, sinh thái và kết nối liên vùng. Dù sở hữu diện tích rộng, tài nguyên phong phú và tiềm năng đa dạng, khu vực vẫn là “vùng trũng” của tăng trưởng do địa hình chia cắt, dân cư thưa, sản xuất lạc hậu, hạ tầng yếu, giao thông hạn chế và cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm.
Một trong những “điểm nghẽn” khiến vùng không thể phát huy được thế mạnh chính là hạ tầng giao thông chưa phát triển. Trong nhiều năm, hệ thống giao thông của vùng chủ yếu là đường cấp huyện, xã, chưa có sự kết nối liên vùng hiệu quả. Các tuyến quốc lộ (QL) huyết mạch như QL3, QL37, QL2 dù đã được nâng cấp nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu vận tải hàng hóa và hành khách ngày càng tăng. Điều này khiến các địa phương trong vùng như những người hàng xóm “gần nhà xa ngõ”, gây ảnh hưởng lớn đến cơ hội giao thương, xúc tiến đầu tư của các tỉnh trong vùng.
Bên cạnh đó, hạ tầng điện, nước, viễn thông và dịch vụ công cộng cũng thiếu đồng bộ. Các chỉ số về giáo dục, y tế, chất lượng nguồn nhân lực và mức sống của người dân đều thấp hơn so với mặt bằng chung cả nước. Tỷ lệ hộ nghèo cao, năng suất lao động thấp, cơ cấu kinh tế thiên về nông - lâm nghiệp truyền thống khiến khu vực này bị tụt lại trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Tình trạng “vùng trũng” kéo dài đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về một chiến lược phát triển toàn diện, đồng bộ và có chiều sâu. Trước tình hình này, ngày 10/2/2022, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 11-NQ/TW về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Nghị quyết xác định rõ mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, trung du và miền núi Bắc Bộ phát triển xanh, bền vững và toàn diện, trên cơ sở tăng cường đầu tư kết cấu hạ tầng liên kết nội vùng và với vùng Đồng bằng sông Hồng, Thủ đô Hà Nội.
Những kết quả ấn tượng
Từ khi có định hướng chiến lược rõ ràng, vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Hạ tầng giao thông được đầu tư đồng bộ với hàng loạt dự án lớn như cao tốc Nội Bài - Lào Cai, cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ, đường vành đai kết nối các tỉnh với Hà Nội. Các tuyến đường sắt, đường thủy cũng được cải tạo, mở rộng, tạo điều kiện thuận lợi cho giao thương và phát triển kinh tế.
Đáng chú ý, theo Nghị quyết 11-NQ/TW của Bộ Chính trị, 33 dự án kết cấu hạ tầng quan trọng của vùng trung du và miền núi Bắc Bộ đã được nghiên cứu, thực hiện. Tính đến tháng 5/2024, đã có ba dự án hoàn thành, 15 dự án đang triển khai.
Cụ thể, ba dự án đã hoàn thành là cao tốc Tuyên Quang - Phú Thọ kết nối với cao tốc Nội Bài - Lào Cai; tuyến Đoan Hùng - Phú Thọ; nâng cấp Cảng hàng không Điện Biên. Trong 15 dự án đang triển khai có cao tốc Tuyên Quang - Hà Giang (nay là Tuyên Quang); cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh, cao tốc Hữu Nghị - Chi Lăng; cao tốc Hòa Lạc - Hòa Bình - Mộc Châu (kết nối Hà Nội, Phú Thọ, Sơn La)… 15 dự án còn lại trong Chương trình hành động đang được các bộ, ngành và địa phương nghiên cứu để triển khai trong thời gian tới.
Ghi nhận chung, tăng trưởng GRDP của vùng năm 2024 ước đạt 9,11%, cao nhất cả nước. GRDP bình quân đầu người của vùng cũng đạt khoảng 76 triệu đồng/người. Một trong những địa phương đi đầu trong quá trình chuyển đổi là Thái Nguyên. Tỉnh đã thu hút hàng loạt dự án FDI lớn, đặc biệt trong lĩnh vực công nghiệp điện tử, với sự hiện diện của các tập đoàn quốc tế lớn. Chỉ trong chín tháng đầu năm 2024, tăng trưởng kinh tế (GRDP) của tỉnh Thái Nguyên đạt 5,56% (cao hơn mức 4,35% cùng kỳ năm 2023). Các địa phương khác như Lào Cai, Sơn La, Tuyên Quang… không chỉ phát triển công nghiệp, nông nghiệp mà còn chú trọng đến du lịch sinh thái, văn hóa và dịch vụ. Hạ tầng đô thị được cải thiện, đời sống người dân nâng cao, tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh, tạo ra diện mạo mới cho toàn vùng.
Sự chuyển mình của vùng trung du và miền núi Bắc Bộ cho thấy chính sách đúng đắn của Nhà nước khi “đánh trúng” tiềm năng to lớn của khu vực từng bị xem là “vùng trũng”. Với đà phát triển hiện nay, vùng đang từng bước trở thành “cao nguyên tăng trưởng mới”, nơi hội tụ của công nghiệp hiện đại, nông nghiệp và đô thị văn minh.
