Hiện nay tại nước ta đang có một lực lượng lao động khá đông đảo làm việc trên các nền tảng số như lái xe công nghệ, nhân viên giao hàng, người làm việc qua ứng dụng trực tuyến... Khi Luật Việc làm (sửa đổi) và Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp từ năm 2026, chắc chắn nhiều người sẽ nhìn thấy cơ hội có được bệ đỡ an sinh vững chắc hơn, để an tâm gắn bó với nghề.
Lao động nền tảng số
Giữa trưa nắng, anh Vũ Sơn Hà (29 tuổi, quê Nghệ An) vẫn miệt mài trên những cung đường Hà Nội. Gần hai năm gắn bó với nghề lái xe máy công nghệ, anh coi đây là công việc linh hoạt, chủ động thời gian và đủ lo cho cuộc sống gia đình.
Khi được hỏi về chính sách bảo hiểm thất nghiệp, anh Hà chia sẻ: “Đây là tín hiệu tích cực, giúp các lái xe có thêm chỗ dựa khi ốm đau, nghỉ việc. Nếu mức đóng hợp lý, có sự chia sẻ giữa Nhà nước và doanh nghiệp, tôi sẵn sàng tham gia. Quan trọng là hợp đồng linh hoạt, đóng bảo hiểm dựa trên thu nhập thực tế để vừa có quyền lợi, vừa giữ được sự tự do trong công việc để có thể chăm sóc gia đình”.
Với Nguyễn Mạnh Duy (34 tuổi, Hà Nội), là nhân viên của Xanh SM, mỗi ngày chạy xe máy 12-14 tiếng, chiếc điện thoại chính là “văn phòng di động”. Thu nhập từ công việc này đủ trang trải cuộc sống, nhưng điều khiến anh phấn khởi hơn là khi nghe tin Luật Việc làm (sửa đổi) sẽ đưa lao động nền tảng số vào diện được đóng bảo hiểm thất nghiệp. Tuy nhiên anh Duy cũng mong Nhà nước và doanh nghiệp tiếp tục có chính sách hỗ trợ đào tạo kỹ năng, cơ chế chia sẻ lợi nhuận minh bạch và công bằng. “Và người lái xe như chúng tôi mong được coi là một nghề chính danh, được bảo vệ và có cơ hội phát triển” - anh Duy bày tỏ.
Bà Phạm Thị Bích Thảo, Phó Tổng Giám đốc Khối Hỗ trợ, Công ty GSM (Xanh SM) cho rằng: Luật Việc làm (sửa đổi) 2025 có hiệu lực từ năm 2026 sẽ tạo ra nhiều thay đổi tích cực. Tại Xanh SM, lái xe công nghệ được gọi thân mật là “Bác tài Xanh công nghệ” để thể hiện sự trân trọng với nghề nghiệp và vai trò trung tâm của họ trong hệ thống. Toàn bộ lái xe ký hợp đồng từ một tháng trở lên đều được tham gia bảo hiểm thất nghiệp, thay vì từ ba tháng như trước. Thực tế, ngay từ khi thành lập, doanh nghiệp đã ký hợp đồng 12 tháng trở lên với 100% lái xe đạt yêu cầu. Ngoài thu nhập lõi với lương cố định, cơ chế thưởng và các chính sách ưu đãi khác, doanh nghiệp còn đóng đầy đủ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động.
Điều quan trọng hơn là sự thay đổi cách xã hội nhìn nhận nghề lái xe công nghệ. Khi người lao động được ký hợp đồng, đóng bảo hiểm và hưởng đầy đủ chế độ như nhân viên các lĩnh vực khác, công việc lái xe công nghệ trở thành nghề nghiệp chuyên nghiệp, ổn định, được pháp luật bảo vệ. Cách tiếp cận này giúp người lái xe yên tâm làm việc, giữ động lực và cùng doanh nghiệp phát triển bền vững.
Thích ứng với tiến trình chuyển đổi số quốc gia
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Mạnh Khương cho biết, Luật Việc làm số 74/2025/QH15, được Quốc hội thông qua ngày 16/6/2025, đã mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp đối với nhóm lao động có nguy cơ mất việc làm cao gồm: Người ký hợp đồng ngắn hạn, làm việc không trọn thời gian và cả những trường hợp không giao kết hợp đồng nhưng có đủ yếu tố hình thành quan hệ lao động. Việc mở rộng này góp phần bảo đảm quyền lợi cho nhóm dễ bị tổn thương, giúp họ duy trì thu nhập, sớm tìm việc làm mới khi gặp rủi ro, tiến gần hơn đến mục tiêu bao phủ toàn dân về an sinh xã hội. Để chính sách phát huy hiệu quả, theo ông Khương, trước hết cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật, tổ chức đối thoại tại doanh nghiệp, khu công nghiệp để người lao động và người sử dụng lao động hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và tháo gỡ vướng mắc trong thực hiện.
Các kênh truyền thông đại chúng, mạng xã hội và ứng dụng di động cần được tận dụng để truyền tải thông tin chính sách dễ hiểu, gần gũi, giúp chính sách đi sâu vào đời sống. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và thực hiện chính sách là yêu cầu cấp thiết, giúp tiết kiệm thời gian, giảm chi phí, đơn giản hóa thủ tục, tăng tính minh bạch. Cùng với đó, công tác kiểm tra, giám sát cần được đẩy mạnh, nhất là tại các doanh nghiệp sử dụng lao động thời vụ hoặc không hợp đồng, nhằm thu đúng, thu đủ và xử lý nghiêm vi phạm, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động.
Thứ trưởng Nguyễn Mạnh Khương khẳng định, việc hoàn thiện khung pháp lý trong Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) và Luật Việc làm (sửa đổi) là bước tiến quan trọng hướng tới xây dựng thị trường lao động hiện đại, bao trùm và thích ứng với tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Hai luật này lần lượt có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 và 1/1/2026, đều mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội và bảo hiểm thất nghiệp, hướng đến mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân.
Các công việc mang đặc trưng số ngày càng phổ biến. Theo Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), năm 2024 Việt Nam có khoảng 7,5 triệu người làm việc trên nền tảng số, chiếm gần 14% tổng lực lượng lao động. Đây là nhóm năng động nhưng dễ chịu rủi ro, cần được bảo vệ bằng hệ thống chính sách an sinh bền vững và linh hoạt. Chính vì thế, trong quá trình thảo luận trước khi thông qua luật, nhiều ý kiến đề nghị mở rộng diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm thất nghiệp cho người làm việc qua nền tảng số để bảo đảm an sinh lâu dài.
Tuy nhiên, vẫn còn những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu như cách xác định quan hệ lao động, cơ chế chia sẻ mức đóng giữa chủ sở hữu nền tảng và người lao động, phương thức quản lý thu chi và xét duyệt chế độ khi phát sinh sự kiện bảo hiểm. Bởi vậy, Quốc hội không quy định “cứng” trong luật nhóm đối tượng này thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp; Quốc hội giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định việc tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp đối với đối tượng khác (ngoài đối tượng đã được quy định rõ) mà có việc làm, thu nhập ổn định, thường xuyên trên cơ sở đề xuất của Chính phủ phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội từng thời kỳ.
Bộ Nội vụ đã giao các đơn vị chuyên môn tiếp tục phối hợp với các cơ quan, tổ chức có liên quan để nghiên cứu về khả năng có thể trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định người làm việc qua nền tảng số, ứng dụng trực tuyến thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp để vừa đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, vừa bảo đảm an sinh xã hội tốt hơn cho nhóm lao động mới xuất hiện nhưng ngày càng trở thành xu hướng này.
