Bảo đảm quyền tiếp cận thông tin, thúc đẩy minh bạch và trách nhiệm giải trình

Nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình

Luật Tiếp cận thông tin có vai trò quan trọng trong bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân. Trong thời gian qua, việc công khai thông tin được các cơ quan thực hiện thường xuyên, kịp thời, đáp ứng cơ bản nhu cầu thông tin của người dân, tổ chức, doanh nghiệp. Công tác cung cấp thông tin theo yêu cầu từng bước đi vào nền nếp. Việc bảo đảm các điều kiện cần thiết để thực hiện cung cấp thông tin được các cơ quan nhà nước quan tâm thực hiện.

Tuy nhiên, sau gần 10 năm ban hành và có hiệu lực thi hành, Luật Tiếp cận thông tin năm 2016 đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế như: một số quy định về xác định thông tin không được tiếp cận còn lúng túng trong thực hiện; trình tự, thủ tục cung cấp thông tin theo yêu cầu còn phức tạp, chưa đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính, đặc biệt trong điều kiện đẩy mạnh xây dựng các cơ sở dữ liệu, liên thông dữ liệu, thực hiện chuyển đổi số…). Bên cạnh đó, bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp và việc sửa đổi, bổ sung, ban hành mới một số luật liên quan đến tiếp cận thông tin trong thời gian qua (như Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Luật Dữ liệu, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Lưu trữ…) cũng đặt ra yêu cầu phải sớm nghiên cứu sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp cận thông tin cho phù hợp với tình hình mới, bảo đảm thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật.

Việc sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp cận thông tin nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng về phát huy dân chủ, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của Việt Nam, nâng cao tính công khai, minh bạch và trách nhiệm giải trình trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị, tăng cường ứng dụng hiệu quả công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong cung cấp thông tin cho người dân.

Đề xuất mở rộng chủ thể có trách nhiệm cung cấp thông tin

Trên cơ sở đó, qua nghiên cứu, Bộ Tư pháp đang tiến hành xây dựng và tham vấn chính sách Luật Tiếp cận thông tin nhằm mục đích giải quyết các hạn chế, khó khăn, vướng mắc có nguyên nhân xuất phát từ quy định của Luật hiện hành. Theo đó, bộ đề xuất mở rộng phạm vi thông tin công dân được tiếp cận, bổ sung các cơ quan, đơn vị có trách nhiệm cung cấp thông tin; đồng thời phân định rõ hơn phạm vi thông tin được tiếp cận, thông tin không được tiếp cận và thông tin được tiếp cận có điều kiện; đa dạng hóa các hình thức cung cấp thông tin, gắn với đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số; chi phí tiếp cận thông tin

Tại Hội nghị "Tham vấn về hồ sơ chính sách Luật Tiếp cận thông tin (sửa đổi)" do Bộ Tư pháp tổ chức ngày 16/10, Tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Thoa, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự-hành chính (Bộ Tư pháp) bày tỏ đồng tình việc sửa đổi luật là hết sức cần thiết, nhất là trong bối cảnh hiện nay, sau khi các cơ quan đã được sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, mô hình tổ chức của chính quyền địa phương cấp xã đã thay đổi. Về cơ bản, bà Thoa nhất trí mục tiêu và định hướng sửa đổi luật lần này; song đề nghị đánh giá kỹ lưỡng hơn chính sách về phí tiếp cận thông tin.

Tiến sĩ Hoàng Thị Ngân, nguyên Vụ trưởng Vụ Tổ chức Nhà nước và Công vụ, Văn phòng Chính phủ đề nghị cơ quan lập đề xuất chính sách lưu ý rà soát, bảo đảm sự phù hợp của chính sách luật với các luật có liên quan được ban hành mới trong thời gian vừa qua (thí dụ như Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở...). Đồng thời, lưu ý xác định cụ thể phạm vi các cơ quan, tổ chức, đơn vị có trách nhiệm cung cấp thông tin theo quy định của luật này; xây dựng chính sách về chi phí yêu cầu cung cấp thông tin cần nghiên cứu kỹ, bảo đảm phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội của đất nước và đời sống, thu nhập của nhân dân.

Ở khía cạnh khác, đại diện Sở Quy hoạch-Kiến trúc (Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội) đã nêu những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành pháp luật về tiếp cận thông tin hiện nay liên quan đến việc áp dụng Luật Tiếp cận thông tin và các luật chuyên ngành; đồng thời kiến nghị có hướng dẫn cụ thể về quy định từ chối yêu cầu cung cấp thông tin trong trường hợp “thông tin được yêu cầu vượt quá khả năng đáp ứng hoặc làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan” (quy định tại điểm đ khoản 1 Điều 28 Luật Tiếp cận thông tin năm 2016) để tạo thuận lợi trong áp dụng pháp luật.

Theo Vụ trưởng Vụ Pháp luật hình sự-hành chính (Bộ Tư pháp) Nguyễn Thị Hạnh: Một trong những nội dung quan trọng nhất được Hội nghị tham vấn làm rõ những quy định của Luật Tiếp cận thông tin cần sửa đổi, bổ sung để bảo đảm đồng bộ với các luật có liên quan, nhất là các luật mới được Quốc hội ban hành, như Luật Dữ liệu, Luật Lưu trữ, Luật An ninh mạng, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân... Điều này đòi hỏi phải có tầm nhìn xa, tính dự báo để các quy định có “tính mở”, không bị lạc hậu trước sự phát triển nhanh chóng của xã hội.

Dự kiến Luật Tiếp cận thông tin (sửa đổi) sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ nhất, Quốc hội khóa XVI (tháng 4/2026).