Bàn giải pháp cải thiện chất lượng môi trường không khí đô thị

Tham dự Tọa đàm có các ông: Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội; Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, cùng nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý về môi trường không khí đô thị.

Phát biểu đề dẫn Tọa đàm, nhà báo Lê Trung Kiên, Phó trưởng Văn phòng Báo Tuổi trẻ tại miền bắc nêu bật tầm quan trọng của môi trường không khí đô thị và những lo ngại về ô nhiễm gia tăng với mức độ nghiêm trọng trong những năm gần đây. Điều đó đặt ra cho chính quyền, cơ quan quản lý cũng như các chuyên gia cần có những nghiên cứu, đề xuất, triển khai những giải pháp đồng bộ, hiệu quả để giải quyết triệt để vấn đề này đặc biệt là trong bối cảnh tốc độ gia tăng dân số nhanh chóng tại các đô thị lớn và Chính phủ cam kết thực hiện Net Zero.

Phát biểu tại Tọa đàm, Phó Cục trưởng Cục Môi trường Lê Hoài Nam cho biết những kết quả nghiên cứu, quan trắc không khí những năm qua tại một số đô thị lớn đều cho thấy kết quả không mấy tích cực. Tỷ lệ ô nhiễm khí nhà kính, bụi mịn, khói bụi… từ các phương tiện tham gia giao thông, từ việc đốt rác thải, từ quá trình sản xuất kinh doanh…ngày càng gia tăng do các hoạt động làm phát sinh ô nhiễm ngày càng lớn.

Đại diện Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết mặc dù chỉ số ô nhiễm không khí tại Hà Nội vẫn cao nhưng đã có dấu hiệu hạ nhiệt, qua đó cho thấy những quyết tâm thực hiện các giải pháp mà thành phố đang triển khai đã phần nào có hiệu quả. Tuy nhiên, thành phố vẫn phải đối mặt với sự phát thải của hàng triệu phương tiện giao thông, của hoạt động xây dựng, đốt rác, rơm rạ tùy tiện…

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng phải chịu hậu quả ô nhiễm do ảnh hưởng từ hoạt động sản xuất, kinh doanh từ các địa phương lân cận, nhất là các làng nghề thủ công có mức độ ô nhiễm cao. Chưa kể Hà Nội cũng phải chịu ảnh hưởng ô nhiễm do thay đổi thời tiết, khí hậu…

Lý giải cho nguyên nhân ô nhiễm, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lý Bích Thủy, Trường Hóa và Khoa học sự sống (Đại học Bách Khoa Hà Nội) cho rằng, có 2 nguyên nhân ảnh hưởng đến môi trường không khí là nguồn và yếu tố ảnh hưởng. Trong đó quan trọng nhất là nguồn gây ô nhiễm. Để giải quyết ô nhiễm, chúng ta cần xử lý triệt để nguồn phát sinh ô nhiễm. Chúng ta đã có bức tranh tổng thể về nguyên nhân và phương án giải quyết thì để làm được cần phải có các giải pháp đồng bộ từ nhiều phía, nhiều cơ quan.

Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam đánh giá vai trò của các làng “tái chế” trong bản đồ gây ô nhiễm. Chúng ta phải thay đổi cách tiếp cận và xem xét rõ nhất, cụ thể nhất về nguyên nhân. Các thành phố lớn tại sao không xây dựng bản đồ cụ thể về cơ sở, nguồn, vùng gây ô nhiễm. Đây là vấn đề phải làm rõ nhưng vì sao vẫn chưa giải quyết được thì phải xem nguyên nhân ở đâu. Vì sao chưa làm được hiệu quả thì phải có nghiên cứu, xem xét và thực hiện các giải pháp cụ thể.

Về cơ sở pháp lý để giải quyết ô nhiễm không khí đô thị, Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Nguyễn Quang Huân cho rằng, Luật Bảo vệ Môi trường 2020 đã nêu khá rõ. Ngoài ra, Chính phủ đã có nhiều quyết định, quy định, thông tư, quy chuẩn, tiêu chuẩn…về vấn đề này.

Như vậy, về cơ sở pháp lý chúng ta đã ban hành là khá đầy đủ. "Chúng ta cũng đã có quy định đối với các cơ sở là nguồn ô nhiễm, nhưng vấn đề là những số liệu quan trắc mang tính liên tục để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí lại chưa đồng bộ, chưa đầy đủ nên khó kiểm soát. Phương tiện để quan trắc, hoạt động quan trắc cũng có những vấn đề cần phải cải thiện", ông Nguyễn Quang Huân nói.

Tại Tọa đàm, các đại biểu đã đề ra nhiều giải pháp hướng đến mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm không khí đô thị. Theo Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, một số kinh nghiệm quốc tế trong giải quyết ô nhiễm không khí nên được học hỏi và áp dụng. Tuy nhiên, chúng ta cần làm từng bước, xây dựng quy trình phù hợp, áp dụng cho từng cấp, từng đơn vị chứ không tràn lan, dàn trải, không áp đặt…Chúng ta cần căn cứ vào những số liệu thực tế, cụ thể, liên tục, chi tiết để đưa ra các giải pháp kịp thời đối với bất kỳ thay đổi nào của không khí.

Nhiều ý kiến cho rằng, việc “bắt bệnh” cho ô nhiễm cần được nghiên cứu và tiến hành chính xác để tìm được cách “trị bệnh” phù hợp. Cần nâng cao chất lượng công tác dự báo, cảnh báo sớm đối với nguy cơ ô nhiễm không khí, đặc biệt là khu vực đô thị. Ứng dụng khoa học-công nghệ cũng cần phải đưa vào trong quá trình giám sát, xử lý ô nhiễm như là giải pháp cấp bách hiện nay. Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng cần chia sẻ dữ liệu, phối hợp nghiên cứu, nâng cao nhận thức, ý thức của cộng đồng…

Bên cạnh đó, cần xây dựng và áp dụng những cơ chế hành chính, tài chính phù hợp, nhằm tận dụng nguồn lực và tạo điều kiện cho cơ quan chức năng xây dựng chiến lược dài hơi cũng như kịp thời giải quyết những vấn đề phát sinh.

Về thực hiện trách nhiệm quản lý nhà nước trong lĩnh vực môi trường, ông Lê Hoài Nam cho biết, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã triển khai thực hiện chủ trương của Chính phủ về các vấn đề kiểm soát ô nhiễm, giảm phát thải khí nhà kính tiến tới mục tiêu Net Zero, với các nội dung chính như sau: Ban hành bộ quy chuẩn Kiểm soát các nguồn thải lớn đối với các cơ sở công nghiệp; lộ trình quy chuẩn kiểm soát khí thải đối với các phương tiện tham gia giao thông; triển khai các hoạt động nghiên cứu về giải pháp, tìm kiếm nguyên vật liệu, phương tiện thay thế; các phương án dự báo, kiểm soát chất lượng không khí; nâng cao chất lượng các phương tiện quan trắc nhằm tăng độ chính xác…