Đây là lần đầu tiên một ấn bản “Kim Vân Kiều” có sự kết hợp giữa bản của học giả Nguyễn Văn Vĩnh dịch kết hợp với tranh minh họa nhân vật theo bản in năm 2023, và 26 bức tranh Kiều chưa từng công bố của họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm.
Đây là sự hội tụ hiếm có của ba di sản lớn là di sản văn chương của Nguyễn Du, di sản quốc ngữ của Nguyễn Văn Vĩnh và di sản hội họa của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm.
Để có được những bức tranh minh họa trong bản “Kim Vân Kiều” này, ê-kíp thực hiện đã có được sự hỗ trợ vô cùng tích cực của bà Nguyễn Thu Giang, vợ của họa sĩ Nguyễn Tư Nghiêm cùng Bảo tàng Nguyễn Tuân – Nguyễn Tư Nghiêm. Bản in thử bộ tranh cũng được đích thân bà Nguyễn Thu Giang duyệt.
Ấn bản đặc biệt Kim Vân Kiều được Nhã Nam phát hành giới hạn 999 bản deluxe, trên giấy mỹ thuật định lượng 120 gsm, bìa cứng bồi giấy Buckram Wibalin, kèm jacket bìa in UV và ép kim, đựng trong hộp carton Hàn Quốc nhập khẩu, bụng sách được phủ nhũ vàng sang trọng. Tất cả các ấn bản đều đóng triện Nhã Nam, được đánh số từ 1 đến 999, dành cho bạn đọc thích Kiều và yêu sách đẹp.
Nhắc đến “Truyện Kiều” là nhắc đến Nguyễn Du (1765–1820) là đại thi hào dân tộc, người đã đưa văn học chữ Nôm Việt Nam đạt tới đỉnh cao nghệ thuật. Truyện Kiều vừa là một kiệt tác văn chương, vừa là một hiện tượng văn hóa đặc biệt có sức sống bền bỉ trong đời sống tinh thần của người Việt, được tiếp tục luận bàn trong nghiên cứu, phê bình và được tái sáng tạo trong các lĩnh vực nghệ thuật khác như sân khấu, âm nhạc, hội họa, điện ảnh. "Truyện Kiều" cũng được dịch nhiều ngôn ngữ trên thế giới, trở thành cầu nối văn hóa, văn chương Việt Nam và bạn đọc quốc tế.
Truyện Kiều có một lịch sử in ấn, phiên âm, dịch thuật, chú thích, chú giải cũng như tiếp nhận, nghiên cứu, đánh giá vừa phong phú, phức tạp vừa nhiều thành tựu. Lúc đầu Truyện Kiều được khắc in dưới dạng văn bản chữ Nôm, sau đó, các nhà nghiên cứu, các bậc thức giả lại phiên âm chữ Nôm sang chữ quốc ngữ và tiến hành khảo đính, chú giải, chú thích Truyện Kiều rất công phu. “Poème Kim Vân Kiều truyện” do Trương Vĩnh Ký phiên âm, dịch ra chữ quốc ngữ và in năm 1875, là bản Kiều chữ quốc ngữ đầu tiên của nước ta.
Tiếp sau đó chính là Kim Vân Kiều do Nguyễn Văn Vĩnh dịch ra quốc ngữ, chú giải, ấn hành năm 1913, tái bản có hiệu chỉnh vào các năm 1915, 1923 và 1933.
Sau đó còn nhiều bản như “Kim Túy tình từ” do Phạm Kim Chi phiên chú sang chữ quốc ngữ, năm 1917; “Truyện Thúy Kiều” do Bùi Kỷ, Trần Trọng Kim hiệu khảo, in lần đầu năm 1925; “Kim Vân Kiều” (Đoạn trường tân thanh) do Bùi Khánh Diễn chú thích, năm 1923; “Vương Thúy Kiều chú giải tân truyện” do Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu chú thích và bình luận, năm 1941; “Truyện Kiều chú giải” do Lê Văn Hòe hiệu đính, chú giải, bình luận, in năm 1953; “Truyện Kiều”, Nguyễn Thạch Giang hiệu khảo và chú thích, xuất bản năm 1972; “Truyện Kiều”, Đào Duy Anh chú giải, năm 1979…
Nguyễn Văn Vĩnh (1882–1936) là nhà báo, nhà văn, dịch giả, học giả dành nhiều tâm huyết cho Truyện Kiều, coi đây là một tác phẩm tinh túy cần được phổ biến rộng rãi trong xã hội hiện đại.
Nguyễn Văn Vĩnh đã phiên âm, ấn hành “Kim Vân Kiều chữ quốc ngữ” ở Hiệu Ích Ký năm 1913. Trong lời tựa Kim Vân Kiều bản tái bản năm 1915, Nguyễn Văn Vĩnh nhấn mạnh: “Nay chúng tôi dịch truyện này ra chữ quốc ngữ, có ý tra cứu các bản từ xưa đến giờ, để dịch cho đúng mà lưu lại một cái nền văn-chương nước Nam. Các điển tích cùng các câu khó chúng tôi đã chua ra, để ai ai cũng hiểu những câu sâu sắc trong truyện Kiều; để mà biết thực giá một cái hương-hỏa quý của người đời trước để lại cho; để mà ngâm câu truyện biết nghĩa lý, thì lòng người mới biết động”.
Ấn bản Kim Vân Kiều năm 2025 của Nhã Nam đặc biệt có bộ tranh Kiều gồm 26 bức chưa từng công bố của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm (1922–2016). Là một trong những gương mặt lớn của mỹ thuật Việt Nam hiện đại, Nguyễn Tư Nghiêm đã dành nhiều năm sáng tác tranh Kiều, xem đây như một không gian để đối thoại giữa truyền thống nghệ thuật, tinh thần hiện đại và ngôn ngữ tạo hình đậm cá tính cá nhân, từ đó mang đến cho công chúng cách “đọc Kiều bằng hình ảnh” đầy sáng tạo và độc đáo. Các tranh Kiều đều vẽ trên giấy dó, bằng chất liệu than chì, bột màu hoặc sơn dầu.
Điểm nổi bật trong tranh Kiều của Nguyễn Tư Nghiêm là không đi theo lối minh họa trực tiếp cốt truyện, mà khai thác chiều sâu tâm lý, tính cách và cảm xúc của mỗi nhân vật, tình huống, sự việc trong Truyện Kiều. Tranh Kiều là minh chứng điển hình của một phong cách hội họa được định hình từ sự khai thác vốn nghệ thuật truyền thống của dân tộc, kết nối quá khứ với hiện đại, hòa quyện với kỹ thuật tạo hình của châu Âu.
Ấn bản đặc biệt “Kim Vân Kiều” của Nhã Nam không chỉ hội tụ 3 di sản quý trong văn chương và hội họa của Việt Nam, mà còn là dịp để cùng bạn đọc nhìn lại lịch sử đọc, dịch và minh họa Truyện Kiều trong suốt 100 năm qua, để hiểu thêm được những giá trị độc đáo và sự ảnh hưởng to lớn của “Truyện Kiều” đến văn chương đương đại.
