HƯƠNG VỊ CÁ LINH ĐẦU MÙA
Hằng năm, cứ đến tháng 7, nước từ thượng nguồn sông Mê Công đổ về khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, tới cuối tháng 11 nước lại rút. Hai tỉnh An Giang và Đồng Tháp nằm ở cuối nguồn nên được hưởng lợi nguồn phù sa, cá nước ngọt. Cứ như vậy, mùa nước nổi mang theo bao buồn vui cho những người mưu sinh nghề hạ bạc. Ngư dân cần mua sắm lưới, lợp, lờ, chài, xuồng... cho nên các làng nghề ăn theo rộn rịp. Năm nào nước lớn, những người làm nghề lợp cua Mỹ Đức (xã Mỹ Đức) làm không ngơi tay; làng lưỡi câu Mỹ Hòa (phường Long Xuyên) tiếng máy chạy rèn giũa lưỡi câu vang lên từng xóm nhỏ; làng nghề đóng xuồng Mỹ Hiệp (xã Cù Lao Giêng) ồn ào tiếng máy cưa, tiếng búa đục...
Trước kia, người dân sống ở đầu nguồn sông Tiền, sông Hậu như các xã Vĩnh Xương, Nhơn Hội, An Phú, Khánh Bình, phường Tân Châu... có kinh nghiệm lâu năm quan sát hiện tượng tự nhiên, đoán được nước nổi trong năm lớn hay nhỏ. Nhưng sau này, những phỏng chừng đó lạc hậu bởi thiên nhiên ngày càng thất thường. Như năm nay, mực nước về thấp nhưng những cơn bão liên tục vừa rồi làm mực nước sông Mê Công tăng nhẹ.
Nước vào đồng mang “bầy con cưng” là cá linh non về các cánh đồng tỉnh An Giang trú ẩn. Tại các xã Nhơn Hội, Vĩnh Xương... ngư dân đã đặt dớn, giăng lưới bắt cá linh non đầu mùa, kích cỡ bằng đầu đũa. Các ngư dân cho biết: Cá linh chỉ có trong mùa nước nổi và chính vì cá linh non đầu mùa luôn ngon nhất so với thời gian còn lại cho nên các chợ cá ở vùng hạ lưu hay bày bán cá linh non giả (là cá trôi Ấn Độ, cá linh cám) hoặc trộn cá giả với cá thật. Cá giả có hình dáng hao hao như cá linh nhưng xương và đầu to, cứng hơn cho nên chất lượng không bằng cá linh non tự nhiên và giá rẻ hơn nhiều. Chị Trang, một người bán cá uy tín lâu năm ở chợ cá Mỹ Bình, phường Long Xuyên chia sẻ: Cá linh non đầu mùa được ưa chuộng do chế biến đa dạng như kho lạt, nấu canh chua, chiên bột, nhúng giấm. Thịt cá mềm, không có vị đắng, xương mềm nên ăn ngon hơn so với các loài cá khác.
Bà Mỹ Linh, chủ một vựa cá khô ở xã biên giới Khánh Bình cho biết: Năm nào cũng vậy, cá linh non đầu mùa luôn hút hàng nên giá cao. Còn sau đó, cá càng lớn giá càng rẻ. Thời gian gần đây, tỉnh Bình Phước (cũ) và Thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Cần Thơ rất thích ăn cá linh non. Hiện tại, 1 kg cá đã làm sạch ruột ở vùng đầu nguồn mùa nước nổi bán giá hơn 150.000 đồng/kg; cá về các chợ xã, phường trong tỉnh An Giang giá từ 200.000- 300.000 đồng/kg do công vận chuyển xa và hao hụt.
Tấp vào điểm thu mua cá linh non ở ấp Bắc Đai, xã Nhơn Hội, thấy cảnh mua bán thật rộn ràng. Cân xong, từng tốp người - đa phần là phụ nữ - nhanh nhạy dùng rổ xúc cá để móc hầu cá, làm sạch ruột kiếm tiền công. Chị Nguyễn Thị Oanh chia sẻ: “Cá nhỏ làm rất cực nhưng ai cũng vui vì ngày nào cũng có tiền. Một ngày làm cá như vậy tôi được trả công từ 150.000- 200.000 đồng”. Theo chị Oanh, nhờ con cá linh mà phụ nữ vùng nông thôn có việc làm ổn định trong những ngày nông nhàn chờ nước rút. Đầu mùa là cá non nhưng đến cuối mùa nước rút, cá linh, cá chốt... lớn nên các cơ sở làm mắm thu mua về. Lúc đó, các chủ vựa lại thuê người cắt đầu cá để ủ làm mắm.
Cùng với cá linh non, chợ cá ở các xã, phường theo hạ lưu sông Tiền, sông Hậu đã bày bán đặc sản như càng cua đồng giá từ 200.000-300.000 đồng/kg, cá mờm cơm, cá chốt sọc… Những người bán cho biết, vào mùa nước nổi người tiêu dùng thích ăn cá nhỏ hơn vì cho rằng cá nhỏ sạch, ít xương so với cá lớn.
MƯU SINH THEO MÙA NƯỚC NỔI
Dọc theo các dòng sông Bình Di, Châu Đốc, sông Hậu, sông Tiền…ngư dân tất bật chuẩn bị ngư cụ, người vá chài, người vá mành lưới… Ngư dân Nguyễn Văn No, ngụ phường Nhơn Hưng chỉ cánh đồng xa xa bảo: “Tôi đang chuẩn bị đặt dớn, chờ nước tràn đồng bắt cá”. Theo ông No, quy luật tự nhiên vùng này là vậy, cứ cánh đồng nào ngập nước thì ai đến trước lựa vị trí tốt giăng lưới, người đến sau kiếm chỗ khác. Cứ mùa nước về, ngư dân hồi hộp vì không biết nước năm nay thế nào, bởi nước kém cá tôm giảm theo. Năm nào nước nổi vào đồng ngập sâu từ 2,5m ngư dân vui lắm, vì khi đó là mùa “lũ đẹp” nhiều tôm cá. Ai không có lưới, dớn bắt cá thì chèo xuồng hái hoa điên điển, hoa súng mọc hoang trong nước nổi, một ngày cũng có thể kiếm được vài trăm nghìn đồng.
Ông Phan Văn Cảnh, ngụ ấp Bình Quới 2, xã Bình Thạnh Đông có 1 ha đất trồng lúa bộc bạch: Mùa nước nổi, nhiều nông dân như ông không trồng lúa cho đồng ruộng ngơi nghỉ, xả cho nước nổi tràn đồng. Nước lùa phù sa vào đồng diệt cỏ dại chết sạch, vụ sau nhà nông khỏi tốn tiền mua thuốc diệt cỏ, phù sa giúp đất thêm màu mỡ. Còn ông Nguyễn Tấn Tài, ngụ xã An Cư canh con nước vừa chớm vào đồng liền thả sen giống. Ông Tài cho biết: Mùa nước năm rồi, ông cùng với nhiều nông dân ở chung xã dành 50 công đất đón lũ bằng nhiều mô hình như trồng sen kết hợp nuôi cá tự nhiên, trồng lúa mùa nổi và dẫn dụ cá tự nhiên vào ở... Cứ như vậy, thu hoạch sen-lúa-cá đều cho thu nhập khá cho nên năm nay nhóm của ông lại tiếp tục mô hình.
