Đó là một trong những ý kiến của các đại biểu tại hội thảo khoa học có chủ đề “Vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp: Từ chủ trương đến thực tiễn tại Thành phố Hồ Chí Minh”.
Hội thảo diễn ra ngày 17/12 tại Thành phố Hồ Chí Minh, do Cơ quan Thường trực Tạp chí Cộng sản tại miền nam và Phân hiệu Học viện Hành chính và Quản trị công tại Thành phố tổ chức.
Theo Ủy ban nhân dân Thành phố, Thành phố đã triển khai mô hình chính quyền đô thị 2 cấp theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, gắn với đẩy mạnh chuyển đổi số và cải cách hành chính. Trong thời gian qua, bộ máy hành chính của Thành phố đã và đang vận hành với cường độ cao, trong bối cảnh vừa triển khai mô hình chính quyền 2 cấp, vừa đẩy mạnh chuyển đổi số và nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Hiện nay, địa bàn Thành phố có 168 xã, phường, đặc khu đã đi vào hoạt động ổn định; thành lập 16 cơ quan chuyên môn, giảm 27 đầu mối (tương đương 63%) so với trước khi sắp xếp. Đồng thời, Thành phố đã giảm 3/6 cơ quan hành chính tương đương cấp tỉnh (50%); giảm hơn 6.000 cán bộ, công chức, viên chức do nghỉ hưu trước tuổi, nghỉ thôi việc theo Nghị định số 178/2024/NĐ-CP và Nghị định số 67/2025/NĐ-CP. Qua đó, bộ máy hành chính được tinh gọn, chất lượng đội ngũ ngày một nâng lên, vận hành thông suốt, hiệu quả hơn, đáp ứng được yêu cầu quản lý trong tình hình mới.
Đồng thời, để vận hành hiệu quả mô hình chính quyền 2 cấp, Thành phố đã cử công chức ở các sở, ngành về hỗ trợ cấp xã thực hiện nhiệm vụ (lĩnh vực địa chính, xây dựng, tài chính...); công bố 100% thủ tục hành chính không phụ thuộc vào địa giới hành chính; tổ chức 38 Tổ địa bàn để hướng dẫn việc tiếp nhận và trả kết quả không phụ thuộc vào địa giới hành chính.
Thành phố đã đẩy mạnh việc phân cấp, ủy quyền xuống cơ sở để tạo sự chủ động, linh hoạt trong thực hiện nhiệm vụ (lĩnh vực nội vụ, môi trường, giáo dục và đào tạo, an toàn thực phẩm…); kịp thời tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ (bồi thường, giải phóng mặt bằng, giải quyết thủ tục hành chính...) để công chức có đủ kiến thức, kỹ năng thực thi nhiệm vụ...
Tuy vậy, với góc nhìn của người trong cuộc ở cơ sở, Tiến sĩ Châu Phụng Chi, Chánh Văn phòng Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân phường Bến Thành, cho biết: Cách thức tổ chức triển khai chính quyền 2 cấp hiện nay vẫn còn mang nặng dấu ấn của mô hình 3 cấp trước đây.
Hiện nay, khi không còn cấp huyện, nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của các bộ, ngành và của thành phố được gửi thẳng tới phường với cấu trúc, ngôn ngữ và dung lượng vốn dĩ thiết kế cho cơ quan chuyên môn cấp trên. Điều này khiến phường không chỉ là cấp tổ chức thực thi mà đồng thời trở thành cấp phải “tự nghiên cứu, tự diễn giải và tự cụ thể hóa” chính sách.
Mỗi văn bản triển khai đòi hỏi thời gian đọc, phân tích rất lớn; trong khi đó, số lượng lớn văn bản từ nhiều ngành, nhiều lĩnh vực thường đến cùng một thời điểm. Việc cùng lúc phải tiếp nhận quá nhiều văn bản phức tạp dẫn đến nguy cơ mỗi nơi hiểu một cách, áp dụng khác nhau, tạo ra sự thiếu thống nhất trong thực thi và tiềm ẩn rủi ro pháp lý cá nhân cho công chức trực tiếp xử lý hồ sơ.
Bên cạnh đó, trong lĩnh vực giải quyết thủ tục hành chính cũng xuất hiện khoảng trống giữa quy định và nhu cầu thực tế của người dân. Về nguyên tắc, toàn bộ thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền phường đã được công bố, chuẩn hóa và tập trung tiếp nhận, giải quyết tại Trung tâm Phục vụ hành chính công; người dân có thể thực hiện trực tiếp hoặc trực tuyến, hạn chế phải đi lại nhiều lần.
Tuy nhiên, đời sống xã hội phát sinh rất nhiều nhu cầu xác nhận không nằm trong bất kỳ thủ tục hành chính nào đã được công bố như: Xác nhận hoàn cảnh khó khăn để miễn, giảm học phí hoặc viện phí; xác nhận điều kiện gia đình để xem xét tạm hoãn nghĩa vụ quân sự; xác nhận tình trạng nhà ở, hộ khẩu để làm hồ sơ mua nhà ở xã hội…
Đối với những trường hợp này, Trung tâm Phục vụ hành chính công thường từ chối tiếp nhận vì “không phải là thủ tục hành chính”, trong khi người dân vẫn xem đó là nhu cầu thiết yếu và chính đáng, gắn với việc tiếp cận chính sách an sinh xã hội. Trong mô hình 2 cấp hiện nay, cơ cấu tổ chức phường được chia thành các phòng chuyên môn, nhưng lại chưa có quy định rõ nội dung này thuộc chức năng, nhiệm vụ của phòng nào; dẫn đến mỗi nơi vận dụng một cách khác nhau. Điều này phần nào khiến một bộ phận người dân chưa thật sự hài lòng.
Theo đồng chí Phạm Phương Thảo, nguyên Phó Bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch Hội đồng nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, để bộ máy tinh-gọn-mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả hơn, đáp ứng niềm tin và kỳ vọng của nhân dân, Thành phố cần tiếp tục phân cấp, phân quyền, tạo điều kiện để triển khai công việc gắn với thẩm quyền được giao, phát huy tính chủ động, sáng tạo của địa phương, khắc phục tình trạng xin-cho; thực hiện mô hình “Tự quyết, tự làm, tự chịu trách nhiệm”.
Thứ hai là, nghiên cứu tăng thẩm quyền cho người đứng đầu cơ quan hành chính để xử lý nhanh hơn những chủ trương đã quyết; tránh mất thời gian chờ hội họp, xin ý kiến qua lại, gắn trách nhiệm giải trình.
Tiếp đó, tiếp tục rà soát, bố trí cán bộ sao cho phù hợp ở cả 2 cấp; với số lượng được căn cứ vào đặc thù, diện tích lớn, dân số đông, tính chất… của địa bàn.
Thứ tư là, có chính sách hỗ trợ cho cán bộ phải làm thêm nhiều việc và cán bộ đi làm việc xa; tuyển chọn, thu hút người tài, cùng với việc tạo điều kiện, môi trường làm việc phù hợp để họ phát huy tính chủ động, sáng tạo và đạt hiệu quả công việc cao.
Thứ năm là, nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng nhân dân trong xem xét, quyết định những vấn đề quan trọng của địa phương và hoạt động giám sát.
Thứ sáu là, đẩy mạnh thực hiện chính quyền điện tử, chính quyền số, tăng tính công khai, minh bạch trong thực thi công vụ. Quá trình đổi mới phương thức lãnh đạo, làm việc, các cấp lãnh đạo cần dành thời gian sâu sát, lắng nghe góp ý, phản biện, xây dựng của người dân để kịp thời xử lý linh hoạt những vấn đề đặt ra sát với thực tiễn cuộc sống.
