Tạo nền tảng pháp lý toàn diện về phòng bệnh

Trong bối cảnh đất nước vẫn đang đối mặt với gánh nặng kép từ cả bệnh truyền nhiễm và sự gia tăng đáng báo động của các bệnh không lây nhiễm như: Ung thư, tim mạch, đái tháo đường, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản..., và rối loạn sức khỏe tâm thần; cũng như dinh dưỡng không hợp lý dẫn đến hạn chế phát triển thể lực, tầm vóc người Việt; các điều kiện bảo đảm cho công tác phòng bệnh còn nhiều hạn chế. Vì vậy, việc xây dựng, ban hành Luật Phòng bệnh với phạm vi điều chỉnh bao quát toàn diện về phòng bệnh là hết sức cần thiết.

Luật Phòng bệnh ra đời sẽ thể chế hóa đầy đủ, toàn diện đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước về phòng bệnh, được khẳng định trong Hiến pháp: “Mọi người có quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế và có nghĩa vụ thực hiện các quy định về phòng bệnh, khám bệnh, chữa bệnh”. Đặc biệt, là Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân; Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Thời gian qua, ngành y tế đang chuyển mạnh từ tư duy tập trung “khám bệnh, chữa bệnh” sang “chủ động phòng bệnh”, “phòng bệnh từ sớm, từ xa, từ cơ sở”, chú trọng bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe toàn diện, liên tục theo vòng đời.

Lãnh đạo Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết, phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng: Dự thảo Luật Phòng bệnh quy định về phòng, chống bệnh truyền nhiễm; phòng, chống bệnh không lây nhiễm, các rối loạn sức khỏe tâm thần và các yếu tố nguy cơ khác; dinh dưỡng trong phòng bệnh và các điều kiện bảo đảm để phòng bệnh. Luật áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong nước, nước ngoài tại Việt Nam. Đáng chú ý, Luật Phòng bệnh được thiết kế dựa trên năm nhóm chính sách lớn đã được Chính phủ thông qua, bao gồm: phòng, chống bệnh truyền nhiễm; phòng, chống bệnh không lây nhiễm; phòng, chống các rối loạn sức khỏe tâm thần; dinh dưỡng trong phòng bệnh và các điều kiện bảo đảm để phòng bệnh.

Về nội dung cơ bản của Luật Phòng bệnh tập trung vào hai nhóm chính, gồm: Nhóm nội dung sửa đổi, hoàn thiện của Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm, gồm: Quy định về giải thích từ ngữ; chính sách của Nhà nước, nội dung quản lý nhà nước về phòng bệnh; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong phòng bệnh; các hành vi bị nghiêm cấm trong phòng bệnh; thông tin, giáo dục, truyền thông về phòng bệnh. Quy định về cách thức phân loại bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm và thanh toán, loại trừ một số bệnh truyền nhiễm lưu hành. Quy định các biện pháp phòng, chống bệnh, dịch bệnh truyền nhiễm như: Giám sát bệnh truyền nhiễm; cách ly y tế; kiểm dịch y tế; bảo đảm an toàn, an ninh sinh học trong xét nghiệm; vaccine, sinh phẩm và tiêm chủng...). Đồng thời, bổ sung các biện pháp khác theo quy định của pháp luật về tình trạng khẩn cấp và phòng thủ dân sự khi dịch bệnh vượt quá khả năng, điều kiện ứng phó, khắc phục hậu quả; quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Về nhóm nội dung bổ sung mới so với quy định hiện hành: Phòng, chống bệnh không lây nhiễm như: Quy định các biện pháp phòng, chống bệnh, các yếu tố nguy cơ gây bệnh; phát hiện sớm, dự phòng bệnh và quản lý bệnh tại cộng đồng. Đặc biệt, Luật Phòng bệnh bổ sung quy định về khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc để thể chế Nghị quyết số 72-NQ/TW của Bộ Chính trị: “Người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm một lần từ năm 2026”.

Phòng, chống các rối loạn sức khỏe tâm thần, đây là nội dung bổ sung mới, sức khỏe tâm thần là một phần quan trọng của sức khỏe toàn diện. Luật quy định các yếu tố nguy cơ, phát hiện sớm và các biện pháp phòng ngừa mắc rối loạn sức khỏe tâm thần; quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong phòng, chống rối loạn sức khỏe tâm thần.

Đối với dinh dưỡng trong phòng bệnh, Luật quy định về nguyên tắc thực hiện dinh dưỡng trong phòng bệnh, trong đó nhấn mạnh phải được thực hiện trong suốt vòng đời, chú trọng dinh dưỡng 1.000 ngày đầu đời từ khi mang thai đến trẻ dưới 24 tháng tuổi. Đây là giai đoạn vàng quyết định thể lực và tầm vóc của trẻ em do yếu tố dinh dưỡng). Đồng thời, Luật quy định cụ thể về dinh dưỡng cho một số nhóm đối tượng (phụ nữ có thai, bà mẹ cho con bú và trẻ dưới 24 tháng tuổi; trẻ em, lứa tuổi học đường, người lao động và người cao tuổi);

Về các điều kiện bảo đảm để phòng bệnh, Luật quy định về nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong phòng bệnh; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực, kinh phí cho công tác phòng bệnh; chế độ đối với người làm công tác phòng, chống bệnh truyền nhiễm và Quỹ Phòng bệnh nhằm tạo nguồn tài chính bền vững cho hoạt động phòng bệnh.

“Đầu tư cho phòng bệnh chính là đầu tư cho phát triển bền vững, là “khoản đầu tư thông minh nhất” để giảm gánh nặng kinh tế khổng lồ do bệnh tật gây ra. Với ý nghĩa đó, Luật Phòng bệnh Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 10 lần này. Khi được ban hành, Luật Phòng bệnh được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng pháp lý toàn diện, góp phần nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc và chất lượng cuộc sống của người Việt Nam. Đặc biệt, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu được nêu trong Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân”, lãnh đạo Cục Phòng bệnh khẳng định.