Sửa đổi Bộ luật Hình sự: Giữ đề xuất bỏ án tử hình với 8 tội danh

Chiều 10/6, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (sửa đổi).

Đáp ứng tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình và yêu cầu hợp tác quốc tế

Báo cáo tại phiên họp, Thứ trưởng Công an Lê Quốc Hùng cho biết, trong lần sửa đổi này, Chính phủ đề xuất bỏ 8 tội danh có hình phạt tử hình, gồm: tham ô tài sản; nhận hối lộ; vận chuyển trái phép chất ma túy; hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; gián điệp; phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh; phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược.

Đề xuất này được đưa ra trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng về các vấn đề. Cụ thể là căn cứ vào tính chất, mức độ của hành vi phạm tội; tầm quan trọng của khách thể được bảo vệ; khả năng khắc phục hậu quả do hành vi phạm tội gây ra. Căn cứ kết quả tổng kết công tác thi hành Bộ luật Hình sự, nhiều tội danh có quy định về hình phạt tử hình nhưng không áp dụng trên thực tế thời gian qua.

Bên cạnh đó, tham khảo kinh nghiệm quốc tế cho thấy, hiện nay, xu hướng về việc giảm hình phạt tử hình trong quy định của pháp luật cũng như thực tế thi hành trên thế giới là phổ biến. Trong 193 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc chỉ còn hơn 50 quốc gia quy định về hình phạt tử hình.

Một căn cứ khác là phục vụ hoạt động hợp tác quốc tế của nước ta, nhất là trong bối cảnh hiện nay, khi Việt Nam đang mở rộng hợp tác quốc tế một cách sâu rộng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.

“Từ các vấn đề nêu trên, Chính phủ nhận thấy, việc bỏ hình phạt tử hình ở 8 tội danh như trong dự thảo Luật đã trình Quốc hội khóa XV tại Kỳ họp thứ 9 là phù hợp trong điều kiện nước ta hiện nay. Một mặt vẫn đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm, đồng thời đáp ứng được tiến trình tiếp tục thu hẹp hình phạt tử hình, cũng như yêu cầu hợp tác, mở rộng quan hệ quốc tế để phát triển đất nước”, Thứ trưởng Lê Quốc Hùng nêu rõ.

Riêng đối với tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và trong giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy

Về đề xuất bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy vào Bộ luật Hình sự, Thứ trưởng Công an cho biết, quy định tại luật này chỉ xử lý đối với những người đang trong quá trình cai nghiện hoặc vừa kết thúc quá trình cai nghiện ma túy mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy và dựa trên 4 căn cứ.

Một là, thực hiện chủ trương áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy.

Hai là, thực tiễn công tác đấu tranh, phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật về ma túy thấy rằng, hiện nay, tình hình nghiện ma túy diễn ra rất phức tạp, số người nghiện ma túy đang có xu hướng gia tăng.

Ma túy là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến các loại tội phạm khác như trộm cắp tài sản, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản. Người sử dụng trái phép chất ma túy rơi vào tình trạng “ngáo đá”, phạm tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người, hiếp dâm… có chiều hướng gia tăng.

Theo thống kê, trong khoảng thời gian từ ngày 1/1/2018 đến hết ngày 31/5/2025, tỷ lệ tội phạm do người sử dụng trái phép chất ma túy thực hiện chiếm tỉ lệ khoảng 10% trên tổng số tội phạm được phát hiện; trong đó, tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng chiếm tỷ lệ 5,3%.

Ba là, pháp luật hiện hành đang quy định xử lý về tội tàng trữ trái phép chất ma túy và tội danh này chủ yếu là đối với người tàng trữ để sử dụng. Như vậy, một người sau khi mua chất ma túy để sử dụng, nếu chưa kịp sử dụng mà bị phát hiện sẽ bị xử lý về hành vi tàng trữ trái phép chất ma túy, còn nếu đang hoặc đã sử dụng không bị xử lý về hành vi tương ứng.

Bốn là, nghiện ma túy nếu không được quản lý tốt để kéo giảm số lượng người nghiện sẽ “lây lan” tới những người khác.

Thực tiễn cho thấy, số người sử dụng trái phép, nghiện ma túy đang có xu hướng trẻ hóa, một bộ phận giới trẻ dễ bị rủ rê, lôi kéo vào con đường sử dụng trái phép chất ma túy, tìm tới ma túy để giải tỏa áp lực trong cuộc sống; nhiều người coi sử dụng ma túy như một cách để thể hiện bản thân.

Nếu không có biện pháp “giảm cầu” hữu hiệu nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng nguồn lao động và giống nòi là vấn đề nhức nhối đang được đặt ra.

Bên cạnh các nội dung trên, dự thảo Luật cũng chỉnh lý quy định về mức hình phạt khởi điểm đối với 3 tội: sản xuất trái phép chất ma túy, vận chuyển trái phép chất ma túy và mua bán trái phép chất ma túy từ 2 năm tù thành 3 năm tù.

Theo cơ quan soạn thảo, quy định như vậy để bảo đảm tương xứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội và tương quan với mức hình phạt khởi điểm đối với tội tàng trữ trái phép chất ma túy là 3 năm tù.

Sau khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận, kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, vấn đề về bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh và bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy đã được cơ quan có thẩm quyền kết luận. Do đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Bộ Công an, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tham mưu hoàn chỉnh dự án Luật với chất lượng cao nhất, trình Quốc hội thông qua tại đợt 2 của Kỳ họp thứ 9.