Thứ Tư, ngày 13/08/2025 - 20:09

Cuốn sách “Việt Nam - Hành trình ký ức”.

Ra mắt sách "Việt Nam - Hành trình ký ức" của nữ nghệ sĩ Pháp nhân dịp 80 năm Quốc khánh

“Tôi không sinh ra ở Việt Nam. Nhưng mỗi lần đến đây, tôi thấy mình được trở về”. Đó là những lời tâm sự thật xúc động của nghệ sĩ nhiếp ảnh người Pháp Dominique de Miscault trong cuốn sách ảnh “Việt Nam - Hành trình ký ức” được giới thiệu tại Paris ngày 12/8.

“Việt Nam - Hành trình ký ức” là một tuyển tập ảnh song ngữ Việt-Pháp gồm những tác phẩm đã được bà Dominique triển lãm tại Pháp từ những năm 1990-2000.

Không theo cốt truyện hay trình tự thời gian, mỗi bức ảnh là một lát cắt ký ức, một mảnh ghép cảm xúc về những con phố, gương mặt, dáng ngồi, bàn tay, ánh sáng... tưởng chừng bình thường, nhưng lại mang trong mình một phần linh hồn Việt Nam.

Những khung cảnh về một Việt Nam gần gũi, trầm lặng, đầy nhân hậu và kiên cường qua mỗi nẻo đường của đất nước hiện lên trong cuốn sách ảnh: Bức điêu khắc chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh khi bà Dominique ghé chơi nhà một người bạn, lễ thượng cờ trong một buổi sớm tại Lăng Bác, cây cầu Long Biên nhân chứng lịch sử, nét thâm nghiêm của Tháp Rùa, bóng người trầm tư bên chiếc xe đạp cũ trên đường phố Sài Gòn, đôi bàn tay trầy xước của người nông dân tại Huế…

Thành lập năm 2013, Hội Tinh hoa Việt Nam kết nối gần 200 thành viên là các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, nghệ nhân, trí thức và những người đam mê văn hóa Việt tại Pháp và Việt Nam. Nghệ sĩ Dominique De Miscault và Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà là đồng Chủ tịch Hội.

Hội ra đời với tôn chỉ là kết nối di sản, lan tỏa văn hóa và hợp tác bền vững, thông qua các hoạt động giao lưu giữa Việt Nam và Pháp trong lĩnh vực văn hóa, đặc biệt là thông qua việc phát triển các loại hình nghệ thuật truyền thống của Việt Nam.

Được xuất bản đúng dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám (19/8/1945-19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025), cuốn sách không chỉ là một tập ảnh nghệ thuật, mà còn là minh chứng cho sức mạnh mềm văn hóa - nơi ký ức cá nhân, nhiếp ảnh và lời kể văn hóa gặp nhau để gìn giữ và lan tỏa những giá trị Việt Nam đến bạn bè quốc tế.

Tại lễ ra mắt cuốn sách, nghệ sĩ nhiếp ảnh Dominique de Miscault và nhà nghiên cứu Hoàng Thị Hồng Hà nhấn mạnh rằng tác phẩm này không chỉ là một tuyển tập hình ảnh. Nó là kết quả của một sự hợp tác chân thành và đồng điệu, nơi ký ức cá nhân, nghệ thuật nhiếp ảnh và lời kể văn hóa gặp gỡ nhau, để cùng gìn giữ và lan tỏa những giá trị tinh thần Việt Nam đến bạn bè quốc tế.

Chia sẻ tại buổi lễ ra mắt do Hội Tinh hoa Việt Nam tổ chức, họa sĩ, nhà điêu khắc, nghệ sĩ Dominique De Miscault nhấn mạnh: Tôi hy vọng rằng qua cuốn sách này, độc giả trên toàn thế giới sẽ được trải nghiệm vẻ đẹp của đất nước và con người Việt Nam - một đất nước vừa kiên cường vừa giàu lòng nhân ái, luôn hướng tới hòa bình và tương lai. Tôi đã đi tới rất nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng Việt Nam là đất nước để lại nhiều rung động nhất.

Cuốn sách là kết quả của hơn 30 năm lưu giữ hình ảnh, trải nghiệm và suy ngẫm về Việt Nam, qua ống kính và cảm nhận của một nghệ sĩ phương Tây, kết hợp với lời bình và nghiên cứu văn hóa từ góc nhìn Việt Nam.

Những bức hình phủ bóng thời gian, nhiều tấm trong số đó có chất lượng còn hạn chế cho thiết bị sử dụng lúc bấy giờ, vẫn diễn tả được sự đổi thay của Việt Nam trong từng giai đoạn, sau mỗi lần bà Dominique có dịp quay trở lại nơi đây.

Nghệ sĩ Dominique de Miscault đã thực hiện hơn hai mươi triển lãm cá nhân về Việt Nam tại Pháp, Việt Nam và Nga. Những triển lãm này không chỉ ghi lại vẻ đẹp hiển hiện, mà còn phản ánh các tầng sâu thẳm của đời sống Việt Nam đang biến chuyển - từ làng quê đến đô thị, từ văn hóa truyền thống đến những thực hành dân gian của các cộng đồng thiểu số và đa số.

Dominique de Miscault còn là tác giả hoặc đồng tác giả của nhiều ấn phẩm nghệ thuật quan trọng như: bia kỷ niệm Hiệp định Paris (27/1/1973) tại Choisy-le-Roi. Bà cũng là tác giả bộ phim tài liệu Hồ Chí Minh - Khát vọng hòa bình, thực hiện với Đài Truyền hình Việt Nam, khắc họa hành trình của một nước Việt đầy tính nhân văn và luôn hướng về hòa giải.

Với tư cách là Chủ tịch Hội Tinh hoa Việt Nam tại Pháp, Dominique không ngừng kết nối các nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, nghệ nhân từ các cộng đồng để lan tỏa văn hóa Việt.

Bà cũng đã tham gia thiết kế nhiều công trình nghệ thuật công cộng mang tính biểu tượng tại Việt Nam như bức tranh gốm sứ Hà Nội (được ghi vào Sách Kỷ lục Guinness).

Với Dominique de Miscault, Việt Nam không chỉ là nguồn cảm hứng, mà còn là quê hương tinh thần của cuộc đời bà. Bằng ánh nhìn đầy cảm nhận, bà nắm bắt được vẻ đẹp kín đáo và chân thực của một đất nước đang không ngừng chuyển động và bằng sự dấn thân nhân văn, bà để lại cho Việt Nam những dấu ấn nghệ thuật thấm đẫm cảm xúc, ký ức và một tình yêu không biên giới.

Phần giới thiệu là những dòng đầy cảm xúc, như lời tự sự của nghệ sĩ nhiếp ảnh người Pháp, người đã dành hơn ba thập kỷ gắn bó với Việt Nam, lặng lẽ ghi lại vẻ đẹp đời thường của một đất nước đang chuyển mình sau chiến tranh và những năm dài bị bao vây bởi lệnh cấm vận của Hoa Kỳ.

Bà Dominique chia sẻ: Là người Pháp, tôi đến Hà Nội lần đầu như một người ngoại quốc. Nhưng đứng trước quảng trường Ba Đình, đối diện Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, tôi không còn cảm giác mình là “khách”. Đứng trước Lăng của Người, tôi cảm nhận được một điều vượt lên khỏi chính trị hay thời cuộc: đó là sự kính trọng sâu sắc của cả một dân tộc dành cho một người mà họ tin tưởng tuyệt đối.

Lần đầu đặt chân đến Hà Nội vào năm 1992, Dominique không mang theo dự án lớn hay kế hoạch cụ thể nào, chỉ là một cảm giác rõ ràng: Việt Nam đang chờ đợi mình. Qua ống kính của bà, Việt Nam không hiện lên như một điểm đến du lịch hay miền đất kỳ vĩ, mà như một không gian ký ức: giản dị, lặng lẽ và sâu sắc.

Bà đã ghi lại những khuôn hình đầu tiên và lập tức bị cuốn hút bởi vẻ đẹp giản dị, chiều sâu tâm linh và tính nhân văn trong đời sống thường nhật của người Việt. Ấn tượng thẩm mỹ và cảm xúc sâu sắc ban đầu ấy đã trở thành một niềm an ủi, mở ra hành trình kéo dài hơn ba thập kỷ, trong đó bà thường xuyên trở lại Việt Nam để sống cùng người dân, quan sát, sáng tạo và đồng hành với những chuyển mình lặng lẽ của đất nước.

Những bức ảnh của Dominique không dàn dựng, không tô vẽ. Bà không chụp để kể, mà để không quên một Việt Nam gần gũi, trầm lặng, đầy nhân hậu và kiên cường.

Cuối năm 2010, Hà Nội vẫn còn thở theo nhịp chậm, nơi vỉa hè không chỉ để đi mà còn là nơi hành nghề, trao chuyện, và lắng ký ức. Hai người đàn ông ngồi ngồi đó, không cần lời, như một phần của phố, của thời gian, của một lớp văn hóa đang lặng lẽ bền bỉ tồn tại giữa đổi thay.

Bà Dominique chia sẻ với phóng viên Báo Nhân Dân: "Cuốn sách này tập hợp những bức ảnh ghi lại khoảnh khắc của những năm tháng không có internet hay điện thoại di động cho đến Việt Nam ngày nay - năng động, hiện đại nhưng vẫn trung thành với những giá trị truyền thống. Tôi hy vọng rằng qua cuốn sách này, độc giả trên toàn thế giới sẽ được trải nghiệm vẻ đẹp của đất nước và con người Việt Nam - một đất nước vừa kiên cường vừa giàu lòng nhân ái, luôn hướng tới hòa bình và tương lai".

Điều luôn khiến tôi xúc động về người Việt Nam là sự chân thành và lòng trung thành trong mối quan hệ của họ. Những người bạn Việt Nam của tôi đã duy trì và vun đắp tình bạn của chúng tôi qua nhiều năm. Đây cũng là lý do tại sao tôi viết cuốn sách này, như một cử chỉ tri ân và mong muốn giúp bạn bè nước ngoài của tôi hiểu rõ hơn về Việt Nam.

Nhân dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, nhờ sự hỗ trợ của Hồng Hà, tôi đã có thể hoàn thành dự án này để bày tỏ tình yêu sâu sắc của mình dành cho đất nước thứ hai và gửi lời chúc hòa bình, thịnh vượng đến đất nước tươi đẹp này.

Ở Phú Quốc, cuộc sống ngư dân diễn ra theo nhịp điệu riêng của sóng, gió và thủy triều. Buổi sớm, khi trời còn chưa sáng rõ, người dân đã bắt đầu kéo lưới lên bờ. Không cần khẩu hiệu, không cần người chỉ huy, mỗi người một tay, thân thể họ như đã thuộc lòng nhịp biển.

Điểm chú ý của cuốn sách là sự cộng hưởng giữa hình ảnh và ngôn từ. Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà - nhà nghiên cứu văn hóa Việt đang sống tại Pháp - đã biên soạn phần lời bình bằng tiếng Việt, như một cách tạo nên đối thoại tinh tế giữa ánh nhìn phương Tây và cảm nhận nội tâm Việt Nam. Những lời bình không diễn giải hay giải thích, mà ngân vang cùng ảnh, như thể các mảnh hồi ức đang thì thầm bằng chính ngôn ngữ của người Việt.

Chị Hồng Hà cho biết: Tôi và bà Dominique de Miscault gặp nhau trong bối cảnh cả hai đều mang trong mình một mối gắn bó đặc biệt với Việt Nam. Với tôi, đó là tình yêu, sự trân trọng và khát vọng lan tỏa di sản văn hóa dân tộc. Với bà Dominique, đó là ký ức, trải nghiệm và tình cảm sâu sắc dành cho con người và cảnh quan Việt Nam suốt hơn ba thập kỷ. Chúng tôi đã có nhiều dịp trò chuyện, và tôi cảm nhận rõ tình cảm sâu đậm của bà dành cho đất nước này. Bà không chỉ coi Việt Nam là nơi bà từng gắn bó, mà còn là một phần quan trọng trong ký ức và cuộc đời mình. Những bức ảnh bà chụp từ năm 1992 đến nay ghi lại những khoảnh khắc đời thường, những gương mặt và cảnh vật rất gần gũi với người Việt.

Tôi tin rằng, với ký ức, những bức ảnh và tình cảm của bà, chúng tôi có thể cùng nhau tạo nên một cuốn sách chân thực, giúp độc giả hiểu hơn về một Việt Nam của những tháng năm đã qua, đồng thời lan tỏa giá trị văn hóa và tinh thần Việt đến với bạn bè quốc tế. Đặc biệt, cuốn sách còn mang đến một góc nhìn khác về Việt Nam, qua con mắt của một người nước ngoài, để thấy rằng hình ảnh đất nước và con người Việt Nam vẫn luôn được bạn bè quốc tế trân trọng và yêu mến.

Với tôi, "Việt Nam - Hành trình ký ức" là một cây cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa Việt Nam và Pháp, đồng thời là minh chứng sống động cho tình cảm sâu đậm mà bạn bè quốc tế dành cho đất nước chúng ta. Đây không chỉ là bộ sưu tập ảnh và lời bình, mà còn là những lát cắt chân thực của ký ức, được ghi lại bằng ánh mắt yêu thương và sự trân trọng của một nghệ sĩ Pháp đối với con người và văn hóa Việt Nam.

Tôi tin rằng, khi cầm cuốn sách này trên tay, độc giả, đặc biệt là thế hệ trẻ, sẽ cảm nhận được không chỉ vẻ đẹp của quê hương mình, mà còn thấy được Việt Nam trong trái tim của những người bạn phương xa. Tình yêu, sự gắn bó và niềm kính trọng ấy là minh chứng rằng giá trị văn hóa và tinh thần Việt Nam đã vượt qua biên giới, để lại dấu ấn bền lâu trong lòng bạn bè quốc tế.

Hà Nội những năm 1990, ở vùng ngoại ô như Đông Anh, Gia Lâm, Thanh Trì hay Sóc Sơn, cuộc sống vẫn thấm đẫm nhịp điệu nông nghiệp.

Bạn Vũ Thùy Dương, du học sinh Việt Nam tại Pháp, tới dự buổi lễ ra mắt sách, không khỏi ngạc nhiên khi thấy sự hiện diện của đông đảo bạn bè Pháp và bà con kiều bào tại Pháp. Điều này cho thấy không chỉ Dominique De Miscault, còn có rất nhiều những người dân nước sở tại cũng dành cho Việt Nam một sự mến yêu và cảm phục.

Cô Diên Hải và chú Anh Tuấn sinh sống tại Pháp từ hàng chục năm qua, cũng bày tỏ sự tự hào và xúc động khi thấy bà Dominique chia sẻ tâm tư: “Tôi không sinh ra ở Việt Nam. Nhưng mỗi lần đến đây, tôi thấy mình được trở về".

Hai bạn trẻ Việt kiều sinh ra và lớn lên tại Pháp Trần Hoàng Khánh Vân (18 tuổi) và Anita Trúc-Ly Lê (20 tuổi) cũng thể hiện sự xúc động trước sự đổi thay ngày một thịnh vượng của đất nước. Chẳng giống những khung cảnh quen thuộc mỗi dịp trở về Việt Nam thăm ông bà, cuốn sách mang tới nhiều cảm xúc về sự bình dị và kiên cường của các thế hệ người dân Việt Nam trong giai đoạn đất nước còn nhiều khó khăn.

Ông Slawomir Broszkiewicz biết bà Dominique De Miscault từ hơn 30 năm qua những buổi triển lãm văn hóa của bà tại một số quốc gia Đông Âu. Ông tin rằng nghệ thuật và mọi hình thức biểu đạt nghệ thuật luôn là một cầu nối giữa hai nền văn hóa và các nghệ sĩ có vai trò quan trọng trong thúc đẩy các dân tộc hiểu biết lẫn nhau. Theo ông, bà Dominique là một phần của quá trình kết nối ấy.

Nhà nghiên cứu Dân tộc học, Tiến sĩ Tiến sĩ Hoàng Thị Hồng Hà (đồng tác giả cuốn sách) là nhà dân tộc học, nhà báo và điều phối viên các dự án văn hóa-nghệ thuật cộng đồng, trong vai trò kết nối giữa di sản-nghiên cứu-sáng tạo. Chị sinh ra và lớn lên tại Hải Phòng, là thủ khoa Đại học Văn hóa Hà Nội năm 2005, và bảo vệ thành công luận án tiến sĩ Dân tộc học tại Trường Đại học Paris Ouest Nanterre La Défense (Pháp).

Với sự am hiểu sâu sắc về văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam, chị đã trở thành một trong những cầu nối tiêu biểu đưa nghệ thuật truyền thống Việt Nam, đặc biệt là di sản của các tộc người thiểu số, đến gần hơn với công chúng Pháp và quốc tế.

Năm 2016, chị là người Việt Nam duy nhất nhận giải thưởng Phát triển nghệ thuật truyền thống ít được biết đến do Maison des Cultures du Monde (Nhà Văn hóa Thế giới-Pháp) trao tặng, với dự án nghiên cứu về hát Then - loại hình nghệ thuật sau đó được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại.

Hiện nay, chị tham gia nhiều dự án của Maison des Cultures du Monde (Nhà Văn hóa Thế giới-Pháp), với trọng tâm là giới thiệu nghệ thuật truyền thống Việt Nam ra quốc tế, đồng thời giữ vai trò đồng Chủ tịch kiêm Giám đốc dự án của Hội Tinh Hoa Việt Nam, nơi chị tổ chức nhiều hoạt động giao lưu văn hóa Pháp-Việt, đặc biệt là chương trình giới thiệu hát Then tới công chúng châu Âu.

Cuốn sách là món quà thật ý nghĩa, giúp độc giả Việt Nam và thế giới cảm nhận sâu hơn vẻ đẹp của một đất nước, không chỉ qua lịch sử và chiến thắng, mà qua những rung động đời thường, bền bỉ, chân thật và đầy nhân văn. Điều đó cho thấy giá trị văn hóa, lịch sử và tinh thần Việt không chỉ trong trái tim của người Việt ở nước ngoài, mà còn sống động trong trái tim bạn bè quốc tế - những người đã, đang và sẽ tiếp tục yêu mến và đồng hành cùng Việt Nam trên hành trình hội nhập.

Ngày 19/8/2025 tại Hà Nội, cuốn sách sẽ được giới thiệu nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.