Chiều 7/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Dự án Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi).
Các ý kiến đại biểu bày tỏ thống nhất về sự cần thiết ban hành Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi) nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế qua thực tiễn; đồng thời phục vụ kịp thời cho quá trình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tiến trình phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số quốc gia, góp phần giữ vững an ninh, bảo đảm trật tự an toàn xã hội.
Đề nghị bổ sung nghiêm cấm hành vi cố ý hoặc lạm dụng việc xác định mật
Góp ý vào các nội dung cụ thể, về các hành vi bị nghiêm cấm trong bảo vệ bí mật Nhà nước (Điều 5), đại biểu Nguyễn Phương Thủy (Đoàn thành phố Hà Nội) chỉ ra hiện thiếu chế tài xử lý hành vi lạm dụng đóng dấu mật. Luật hiện hành chưa có quy định rõ hậu quả pháp lý đối với trường hợp cố ý đóng dấu mật không đúng quy định hay sử dụng hình thức văn bản mật để che giấu thông tin, né tránh giải trình. “Khi đóng dấu mật sai, không bị xử lý thì hành vi lạm dụng sẽ tiếp tục tồn tại”, đại biểu nêu rõ.
Trên cơ sở đó, đại biểu đề nghị bổ sung một khoản vào Điều 5 của dự thảo Luật: “Nghiêm cấm hành vi cố ý hoặc lạm dụng việc xác định mật đối với thông tin không thuộc phạm vi danh mục bí mật Nhà nước đóng dấu mật để che giấu thông tin, né tránh trách nhiệm giải trình”. Quy định này theo đại biểu không chỉ mang ý nghĩa răn đe mà còn tạo cơ sở pháp lý để xử lý những trường hợp lạm dụng quyền lực hành chính.
Khoản 10 Điều 5 dự thảo Luật quy định sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật bị nghiêm cấm theo quy định của luật này.
Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) cho rằng, quy định này rất tiến bộ khi đưa trí tuệ nhân tạo vào luật. Tuy nhiên, theo đại biểu, cần quy định rõ hành vi cụ thể bị cấm, vì trí tuệ nhân tạo có thể được dùng để phân tích, trích xuất dữ liệu tạo ra nguy cơ lộ, lọt bí mật rất lớn mà không phải chiếm đoạt toàn bộ tài liệu.
“Tôi đề xuất làm rõ thêm phạm vi cấm cụ thể như nghiêm cấm sử dụng các công cụ, phần mềm có ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích, tổng hợp, tóm tắt nội dung tài liệu, thông tin có chứa bí mật Nhà nước, trừ trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép và được triển khai trên hệ thống đã được kiểm soát an ninh”, đại biểu đề xuất.
Quy trách nhiệm cá nhân và chế tài cụ thể đối với người đứng đầu để xảy ra sự cố lộ, lọt bí mật Nhà nước
Về phạm vi bí mật nhà nước (Điều 7), đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) cơ bản thống nhất với phạm vi bí mật nhà nước quy định tại dự thảo. Tuy nhiên, đại biểu lưu ý, trong giai đoạn bùng nổ của khoa học, công nghệ, sự phát triển của kinh tế-xã hội và quá trình hội nhập sâu rộng với các nước thì cần phải đề cao việc chủ động phòng ngừa, pháp luật phải kịp thời điều chỉnh, xử lý các vấn đề phát sinh trong thực tiễn. Do đó, đại biểu Đoàn Lâm Đồng đề nghị nghiên cứu bổ sung thêm một khoản tại Điều này quy định việc giao cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc Chính phủ tùy tình hình thực tiễn, ban hành bổ sung phạm vi bí mật Nhà nước để giải quyết các vấn đề cần thiết phát sinh trong thực tiễn thi hành.
Đề cập đến trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức trực tiếp quản lý bí mật Nhà nước, đại biểu Dương Khắc Mai nhận định: Quy định hiện hành mới chỉ dừng lại ở mô tả trách nhiệm hành chính chung chung, thiếu quy định về trách nhiệm cá nhân và chế tài cụ thể đối với người đứng đầu khi để xảy ra sự cố lộ, lọt bí mật nhà nước do sự buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm trong chỉ đạo, tổ chức thực hiện. Điều này làm giảm tính răn đe và hiệu quả quản lý.
Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung thêm khoản 4 như sau: “Người đứng đầu cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm cá nhân theo quy định của pháp luật khi để xảy ra lộ, lọt, mất bí mật nhà nước trong cơ quan, tổ chức, địa phương mình quản lý do không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ trách nhiệm quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều này".
Đồng tình với đề xuất trên, đại biểu Nguyễn Phương Thủy đề nghị bổ sung quy định về nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu, người quyết định độ mật phải chịu trách nhiệm giải trình trong trường hợp lạm dụng, đi kèm với chế tài xử lý rõ ràng, góp phần thiết lập văn hóa minh bạch trong hoạt động công vụ.
