Theo nguồn tin giới chức quốc phòng Mỹ, Chính quyền Tổng thống Donald Trump quyết định xem xét lại hiệp ước AUKUS nhằm bảo đảm sáng kiến này của chính quyền tiền nhiệm phù hợp với chương trình nghị sự “Nước Mỹ trước tiên” của Tổng thống Donald Trump.
Việc xem xét lại AUKUS do Thứ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách chính sách Elbridge Colby, người được cho là đang hoài nghi về thỏa thuận này, đảm nhận.
AUKUS là chương trình hợp tác phát triển tàu ngầm năng lượng hạt nhân giữa Mỹ, Anh và Australia, được ba nước ký kết hồi năm 2021, trong nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden.
Australia đã cam kết chi khoảng 240 tỷ USD trong 30 năm cho AUKUS, dự án quốc phòng lớn nhất trong lịch sử nước này. Theo kế hoạch, Australia trả cho Mỹ 2 tỷ USD trước cuối năm 2025 để hỗ trợ các xưởng đóng tàu ngầm của Mỹ, nhằm mua 3 tàu ngầm lớp Virginia bắt đầu từ năm 2032. Trong khi đó, Anh và Australia sẽ hợp tác chế tạo tàu ngầm mới, dự kiến đi vào hoạt động từ năm 2040.
Tuyên bố từ phía Mỹ xem xét lại AUKUS được giới quan sát nhận định có thể gây trở ngại cho Australia - nước coi tàu ngầm là vũ khí quan trọng trong chiến lược phòng thủ quốc gia.
Song, giới chức Australia lại đón nhận khá bình thản. Bộ trưởng Quốc phòng Australia Richard Marles cho biết không thấy có gì bất ngờ khi Mỹ có kế hoạch xem xét lại AUKUS.
Ông cho hay, việc Mỹ đánh giá lại AUKUS là điều dễ hiểu, tương tự Australia hay cả Anh cũng đã tiến hành đánh giá chiến lược quốc phòng của từng nước.
Ông Richard Marles còn nhấn mạnh, AUKUS là hiệp ước có lộ trình kéo dài hàng thập niên cho nên không có gì là bất hợp lý khi chính phủ mới các nước qua các giai đoạn kế nhiệm xem xét lại cách thức tham gia và thực hiện thỏa thuận. Australia tin tưởng vào tương lai của AUKUS và sẽ phối hợp chặt chẽ với Mỹ trong quá trình xem xét.
Coi AUKUS là trọng tâm trong kế hoạch mở rộng hạm đội tàu ngầm, Anh có phản ứng thận trọng trước thông tin về đợt đánh giá của Mỹ. Người phát ngôn Chính phủ Anh gọi AUKUS là một trong những quan hệ đối tác quan trọng nhất về mặt chiến lược trong nhiều thập niên, đồng thời nói thêm rằng, London sẽ tiếp tục hợp tác chặt chẽ với Washington và Canberra để tối đa hóa các lợi ích và cơ hội của AUKUS.
AUKUS đã vượt qua được thử thách từ các sự kiện thay đổi chính phủ ở London, Canberra, nhưng giờ đối mặt sự cân nhắc ở Washington.
Hiệp ước này được đánh giá phức tạp, song nằm trong lợi ích chiến lược của cả ba quốc gia. Nhà Trắng không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận, song một quan chức cho biết, động thái rà soát lại AUKUS nằm trong chủ trương chung của Tổng thống Donald Trump xem xét lại các thỏa thuận được khởi xướng và ký kết theo chương trình nghị sự đối ngoại của chính quyền tiền nhiệm, để bảo đảm phù hợp với lợi ích của người dân Mỹ và chương trình nghị sự “Nước Mỹ trước tiên”.
Mỹ coi việc rà soát lại các thỏa thuận là không có gì bất thường. Tuy nhiên, theo giới quan sát, việc Chính quyền Tổng thống Donald Trump quyết định xem xét lại hiệp ước AUKUS vào thời điểm này rất đáng quan tâm.
Hôm 30/5 vừa qua, trong cuộc gặp bên lề Đối thoại Shangri-La tại Singapore, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth hối thúc Australia sớm tăng chi tiêu quốc phòng lên mức 3,5% GDP.
Đáp lại, Thủ tướng Australia Anthony Albanese tuyên bố, Australia sẽ tự quyết định nhu cầu năng lực quốc phòng của mình, đồng thời cho biết Australia dự kiến chỉ tăng mức trần chi tiêu quốc phòng lên 2,3% GDP.
Thông báo của Mỹ xem xét lại AUKUS cũng được đưa ra trong bối cảnh Thủ tướng Australia Anthony Albanese lên kế hoạch cuộc gặp trực tiếp đầu tiên với Tổng thống Donald Trump bên lề Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) tại Canada. Kết quả cuộc gặp này có thể tác động tới tiến trình rà soát của Mỹ về hiệp ước AUKUS.
