Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bước vào giai đoạn ác liệt, Trường dạy làm báo mang tên nhà chí sĩ yêu nước Huỳnh Thúc Kháng được thành lập giữa núi rừng Việt Bắc, khóa đầu tiên và cũng là khóa học duy nhất khai giảng ngày 4/4/1949 tại xã Tân Thái, huyện Đại Từ (Thái Nguyên) theo chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người trực tiếp đặt tên trường, thể hiện tầm nhìn chiến lược trong việc xây dựng đội ngũ người làm báo cách mạng.
Dù chỉ tồn tại trong 3 tháng, nhưng khóa học là ngọn lửa thắp lên ánh sáng lý luận, nghiệp vụ và tinh thần cách mạng của báo chí trong lòng cuộc kháng chiến.
42 học viên là những cán bộ chính trị, quân sự, nhà báo ưu tú từ khắp 3 miền đã được đào tạo bởi 29 giảng viên, trong đó có nhiều đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, trí thức, chiến sĩ cách mạng có uy tín, có lý luận sâu sắc và thực tiễn phong phú như Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Quốc Việt, Trần Huy Liệu...
Lớp học đơn sơ, trong lán nứa giữa rừng già, nhưng kiến thức được truyền dạy nơi đây chính là nền móng xây dựng một nền báo chí cách mạng kiên cường, bản lĩnh và trí tuệ.
Ngày 6/7/1949, Trường làm lễ bế mạc khóa học, Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư biểu dương và nhắc 4 điểm chính về nhiệm vụ, tôn chỉ, mục đích, đối tượng của mỗi tờ báo, mục tiêu của báo chí.
Trong thư, Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh, muốn viết báo thì cần: “1-Gần gũi quần chúng, cứ ngồi trong phòng giấy mà viết thì không thể viết thiết thực. 2-Ít nhất cũng phải biết một thứ tiếng nước ngoài để xem báo nước ngoài và học kinh nghiệm của người. 3-Khi viết xong một bài báo, tự mình phải xem lại 3, 4 lần, sửa chữa lại cẩn thận, tốt hơn là đưa nhờ một vài người ít văn hóa xem và hỏi họ những câu nào, chữ nào họ không hiểu thì sửa lại cho dễ hiểu. 4-Luôn cố gắng học hỏi, luôn cầu tiến bộ...”. Lời dạy này là kim chỉ nam cho mọi thế hệ người làm báo sau này.
Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng là điển hình việc dạy và học nghiêm túc dù trong hoàn cảnh kháng chiến vô cùng khó khăn. 42 học viên và 29 giảng viên thật sự là những hạt nhân của báo chí cách mạng; họ đã đặt nền móng làm nên những trang sử vẻ vang của báo chí nước nhà.
Sau khóa học, các học viên của Trường đã tỏa về muôn nẻo, có mặt ở những chiến trường ác liệt nhất, những mặt trận nóng bỏng và phức tạp nhất như các nhà báo Thép Mới, Chính Yên, Trần Kiên (Báo Nhân Dân); Mai Thanh Hải, Mai Hồ (Báo Cứu Quốc); đạo diễn Bành Bảo, nhà văn Hữu Mai, nhà thơ Từ Bích Hoàng (Việt Phương), nhà thơ Hải Như ....
Kỷ niệm 100 Báo chí cách mạng Việt Nam, những ngày này, lãnh đạo, phóng viên, biên tập viên hàng trăm cơ quan báo chí, Hội Nhà báo trong cả nước tấp nập về thăm, tổ chức tọa đàm, hội thảo về nghề nghiệp, đạo đức, tác phong, bản lĩnh… của người làm báo hôm nay tại Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng, nay là di tích lịch sử cấp quốc gia Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng bên hồ Núi Cốc được phục dựng gần như nguyên bản là nhà lá, bàn ghế đơn sơ.
Nhà báo Nguyễn Ngọc Sơn, Tổng Biên tập Báo Thái Nguyên chia sẻ: “Dù đã nhiều lần thăm trường- di tích Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng, nhưng lần nào chúng tôi cũng bồi hồi xúc động nhớ về những học viên, giáo viên của trường đã giảng dạy, học tập trong hoàn cảnh kháng chiến với biết bao khó khăn, thiếu thốn mà vẫn vượt khó, học tập nghiêm túc. Sau này, học viên của trường là những nhà báo xuất chúng, nhà văn hóa lớn để chúng tôi học tập, rèn luyện, tiếp bước trên hành trình báo chí của mình”.
Dẫn đầu đoàn nhà báo thăm di tích Trường dạy viết báo Huỳnh Thúc Kháng tháng 4/2025, đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh: “Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng là một trong những cội nguồn linh thiêng của báo báo cách mạng Việt Nam. Mỗi nhà báo hôm nay về nơi đây để tưởng nhớ, biết ơn lớp nhà báo cha anh, những học viên của trường đã viết lên những trang báo thấm mồ hôi và máu xương, góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, thống nhất non sông; đồng thời tăng cường lý tưởng, củng cố trách nhiệm với tinh thần mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã huấn thị, khơi dậy và truyền cảm hứng nghề nghiệp trong bức thư Người gửi khi bế mạc khóa học”.
Di tích Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử cấp quốc gia.
Di tích được Hội Nhà báo Việt Nam và tỉnh Thái Nguyên trùng tu, tôn tạo, phục dựng trong khuôn viên đẹp, bên danh thắng hồ Núi Cốc ở xã Tân Thái, huyện Đại Từ (Thái Nguyên).
Di tích bao gồm: Nhà lớp học phục dựng bảng giảng dạy, bàn, ghế giáo viên; bàn, ghế học viên ngồi học tập ngay ngắn; nhà truyền thống trưng bày hàng trăm tư liệu, hiện vật, hình ảnh, lời dạy của các Bác Hồ, phát biểu của nhiều giảng viên, học viên; đặc biệt là phù điêu chân dung các giảng viên, học viên của khóa học đầu tiên và duy nhất của Trường dạy viết báo Huỳnh Thúc Kháng được dựng trong khuôn viên làm cho mọi người nhớ về lớp nhà báo cách mạng đầu tiên đã sống, viết hết mình để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, trung thành với Đảng, thắp sáng nền báo chí cách mạng Việt Nam mà Bác Hồ đã gây dựng.
Trường là nôi đào tạo thế hệ báo chí cách mạng đầu tiên, trở thành địa chỉ đỏ để thế hệ nhà báo hôm nay, mai sau hành hương, tri ân, tiếp bước thế hệ nhà báo cách mạng cha anh và là điểm tham quan của du khách.
