Một mái nhà - Hai mùa cưới: Duyên tình đậm đà bản sắc của người Si La

Người Si La còn có tên gọi là Cú Dề Tsừ, Khờ Puớ, Khả Pẻ là một dân tộc thiểu số có dân số khoảng 1.000 người, cư trú chủ yếu tại xã Kan Hồ (Mường Tè, tỉnh Lai Châu) và xã Nậm Xìn (Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên). Khi xưa, họ sống biệt lập bên sông Đà, duy trì cuộc sống mưu sinh bằng hình thức canh tác lạc hậu, săn bắt, hái lượm giữa núi rừng heo hút.

Được sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước thông qua các chính sách định canh định cư, hỗ trợ đất ở, đất sản xuất, phát triển hạ tầng và bảo tồn văn hóa các dân tộc thiểu số, cuộc sống của người Si La đã và đang đổi thay rõ nét. Đã định canh, định cư, đường sá được mở rộng, nhà cửa khang trang, trẻ em được đến trường, đồng bào được chăm lo sức khỏe, nâng cao dân trí và giữ gìn phong tục truyền thống.

Giữa những đổi thay không ngừng của đời sống hiện đại, điều trân quý là người Si La vẫn một lòng gìn giữ cội nguồn văn hóa dân tộc. Từ cách nhuộm răng đen, đội mũ hoa truyền thống đến các nghi lễ vòng đời người, mọi nếp sống xưa cũ vẫn được bảo tồn như một phần không thể thiếu của bản sắc. Đặc biệt, nghi lễ cưới hỏi của người Si La nổi bật bởi chiều sâu nhân văn và tính cộng đồng cao. Đây không chỉ là dấu mốc quan trọng trong cuộc đời mỗi người, mà còn là dịp để gắn kết bản làng, để tình yêu đôi lứa hòa quyện với đạo lý, truyền thống thấm sâu qua từng thế hệ.

Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc

15/01/2025 02:50

Khi được giới thiệu tại Làng Văn hóa-Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây - Hà Nội), lễ cưới của người Si La đã chạm đến cảm xúc của người xem bởi vẻ đẹp mộc mạc mà sâu lắng. Đó không đơn thuần là một nghi thức cổ truyền, mà là cánh cửa mở ra thế giới tinh thần của một cộng đồng tuy ít người nhưng giàu lòng tự tôn văn hóa, đang kiên cường gìn giữ bản sắc giữa nhịp sống hội nhập hôm nay.

Hai lần cưới – Một nghĩa tình bền vững

Hôn lễ của người Si La là một hành trình dài với nhiều nghi thức ý nghĩa, gồm ba bước chính: dạm ngõ, dạm hỏi và lễ cưới. Nét độc đáo làm nên sự khác biệt chính là việc đám cưới được tổ chức hai lần, mỗi lần mang một ý nghĩa riêng, khẳng định sự bền vững của mối lương duyên. Trước ngày cưới, nhà trai sẽ mời một ông mối hoặc bà mối - là người có uy tín với người dân bản đến giúp đỡ. Với vai trò là cầu nối giữa hai họ, đóng vai trò quan trọng trong việc thương lượng lễ vật, chủ trì các nghi thức lễ cưới.

Khi ngày lành tháng tốt đến, không khí trong bản làng trở nên rộn ràng, tưng bừng hẳn lên. Chị hoặc em gái chú rể trong bộ trang phục truyền thống chỉnh tề, nét mặt hân hoan sang nhà gái "ngỏ lời xin dâu". Khi được nhà gái đồng ý, bà mối sẽ dẫn đầu đoàn nhà trai sang làm lễ với những mâm lễ vật được chuẩn bị kỹ lưỡng, thể hiện sự thành kính và trân trọng.

Khoảnh khắc thiêng liêng nhất là khi mẹ cô dâu trao con gái mình cho nhà trai. Trước ngưỡng cửa mới, cô dâu được thay bộ váy cưới mới do mẹ chồng chuẩn bị, một nghi thức mang ý nghĩa, như lời chào đón trân trọng và tấm lòng rộng mở của gia đình nhà chồng. Đêm tân hôn, đôi vợ chồng trẻ sẽ ngủ ở gian bên trái ngôi nhà, một cách ứng xử tinh tế thể hiện sự tôn kính với tổ tiên và nề nếp gia phong.

Một năm sau, khi tình yêu đã trải qua thử thách của thời gian, nhà trai lại náo nức chuẩn bị cho lễ cưới lần hai. Lần này, lễ vật được chuẩn bị công phu và đầy đủ hơn, đúng theo thỏa thuận giữa hai gia đình. Cô dâu chính thức về nhà chồng, bắt đầu cuộc sống mới với vai trò là một thành viên trọn vẹn. Nghi thức "lại mặt" tại nhà gái diễn ra trong không khí ấm áp, khi cha mẹ cô dâu trao những món quà ý nghĩa cho đôi vợ chồng trẻ - những lời chúc phúc giản dị mà sâu sắc từ tận đáy lòng của cha mẹ.

Gìn giữ hồn cốt văn hóa giữa đại ngàn

Hai lần cưới không chỉ là sự kiện trọng đại của riêng đôi trẻ, mà còn là minh chứng cho triết lý hôn nhân bền vững của người Si La. Mỗi nghi thức đều thấm đẫm tình người, thể hiện sự trân trọng của cộng đồng dành cho hạnh phúc lứa đôi. Qua đó, chúng ta thấy được chiều sâu văn hóa và sự tinh tế trong cách ứng xử của một dân tộc thiểu số, nhưng lại giàu có về tình cảm và truyền thống.

Lễ cưới không chỉ là niềm vui của riêng đôi trẻ mà còn là ngày hội của cả bản làng. Người dân quây quần cùng nhau múa hát, uống rượu, chúc phúc tạo nên một không gian ấm áp, gắn kết và đậm đà bản sắc.

Dù là một cộng đồng không lớn về số lượng, người Si La vẫn bền bỉ gìn giữ nhiều phong tục cổ truyền như nghệ thuật dân ca, dân vũ, nhuộm răng đen, đội mũ hoa, vai trò của ông mối, bà mối, hay tục lệ hai lần cưới – những nét văn hóa đặc trưng không phai nhòa giữa dòng chảy hiện đại.

Đó không chỉ là cách người Si La giữ lửa văn hóa của mình, mà còn góp phần dệt nên bức tranh văn hóa đa sắc màu cộng đồng 54 dân tộc anh em. Trong nhịp sống hôm nay, bản sắc văn hóa ấy vẫn âm thầm chảy - như một mạch nguồn văn hóa bền bỉ nuôi dưỡng hồn núi rừng và gìn giữ tâm hồn con người.