Luật Dữ liệu xây dựng niềm tin số và thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện

Luật Dữ liệu được Quốc hội khóa XV, Kỳ họp thứ 8 thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025 (Luật số 60/2024/QH15) gồm 5 chương và 46 điều, quy định về xây dựng, phát triển, bảo vệ, quản trị, xử lý, sử dụng dữ liệu số; sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu số; quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động về dữ liệu số... Đây là lần đầu Việt Nam ban hành một đạo luật chuyên biệt về dữ liệu, tạo cơ sở pháp lý thống nhất để phát triển kinh tế số và xã hội số.

Trong đó có việc thành lập Trung tâm dữ liệu quốc gia, xây dựng cơ sở dữ liệu tổng hợp quốc gia, đồng thời khuyến khích phát triển các sản phẩm, dịch vụ dữ liệu số. Theo đó, cơ sở hạ tầng của Trung tâm dữ liệu quốc gia được thiết kế, xây dựng, sử dụng đáp ứng các yêu cầu: bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về trung tâm dữ liệu; yêu cầu kỹ thuật quốc tế; phù hợp với quy hoạch hạ tầng thông tin và truyền thông; bảo đảm chống bom đạn, khủng bố, thiên tai; bảo vệ môi trường; tiết kiệm năng lượng.

Đồng thời, có giải pháp bảo đảm an ninh, bảo mật để kiểm soát, phát hiện, ngăn chặn tấn công, đột nhập, phá hoại; bảo đảm mức độ sẵn sàng của hệ thống, thiết kế hệ thống với mức dự phòng nhằm sẵn sàng trong trường hợp mở rộng khi cần thiết.

Đặc biệt, luật quy định sử dụng định danh cá nhân thay thế mã số thuế và nhiều thủ tục khác, giúp chuẩn hóa xác thực điện tử, “làm sạch” dữ liệu cá nhân và giảm gian lận trong giao dịch trực tuyến. Luật áp dụng cho tất cả tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia xử lý dữ liệu liên quan đến Việt Nam. Trong các tình huống khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh, an ninh quốc gia, các cơ quan chức năng có quyền yêu cầu cung cấp dữ liệu mà không cần sự đồng ý của chủ thể, bảo đảm ứng phó kịp thời nhưng vẫn trong khuôn khổ pháp luật.

Các chuyên gia đánh giá, Luật Dữ liệu ra đời đúng thời điểm, khi Việt Nam đang đẩy mạnh chiến lược chuyển đổi số quốc gia. Trong đó, dữ liệu được coi là “hạ tầng mềm”, năng lượng mới cho nền kinh tế số.

Theo Tiến sĩ Lê Văn Hải (Ban Cơ yếu chính phủ), Luật Dữ liệu tạo khung pháp lý quan trọng để thu thập, chia sẻ và bảo vệ dữ liệu xuyên biên giới, hình thành niềm tin số giữa các chủ thể tham gia giao dịch điện tử. Ngoài ra, Luật sẽ giúp các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam chuyên nghiệp hóa quản trị dữ liệu, tăng năng lực cạnh tranh và đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế.

Hiện, nhiều doanh nghiệp đã chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật, quy trình bảo mật và đào tạo nhân lực để sẵn sàng tuân thủ luật này, xem đây là cơ hội để phát triển sản phẩm dữ liệu số phục vụ chuyển đổi số, chính phủ điện tử, kinh tế số, xã hội số.

Bên cạnh các quy định quản lý chặt chẽ, Luật Dữ liệu trao quyền tự chủ cho doanh nghiệp và tổ chức trong việc triển khai giải pháp bảo mật và chia sẻ dữ liệu. Bởi vì, luật được thiết kế theo hướng “hậu kiểm” thay vì “tiền kiểm”, Nhà nước chỉ can thiệp, xử lý khi phát hiện vi phạm. Đây được xem là điểm tiến bộ, giảm gánh nặng thủ tục và khuyến khích đổi mới sáng tạo.

Luật cũng quy định cụ thể về phân loại dữ liệu, chính sách bảo vệ và giải pháp kỹ thuật để phòng ngừa rủi ro, đồng thời đặt trách nhiệm lớn cho các cơ quan Nhà nước trong việc bảo đảm an toàn dữ liệu mà họ quản lý.

Chính phủ đã thành lập Quỹ Phát triển dữ liệu Quốc gia để thúc đẩy phát triển, khai thác, ứng dụng và quản trị dữ liệu quốc gia, với vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỷ đồng, do Bộ Công an quản lý. Quỹ sẽ hỗ trợ nghiên cứu, phát triển hạ tầng dữ liệu, thúc đẩy ứng dụng các công nghệ mới như AI, Big data, blockchain, nhất là ở các vùng nông thôn, miền núi, hải đảo. Đây được kỳ vọng là động lực tài chính mạnh mẽ để rút ngắn khoảng cách số giữa các vùng, miền (theo Nghị định số 160/2025/NĐ-CP ngày 29/6/2025 quy định về Quỹ Phát triển dữ liệu quốc gia).

Với Luật Dữ liệu có hiệu lực từ 1/7/2025, Việt Nam đặt mục tiêu xây dựng môi trường pháp lý minh bạch, an toàn cho khai thác dữ liệu, tạo động lực phát triển kinh tế số và xã hội số bền vững. Đây là bước đi chiến lược để biến dữ liệu thành tài nguyên quốc gia trong kỷ nguyên số.