Kiểm soát thương mại điện tử xuyên biên giới dịp cuối năm

Tuy nhiên, trong các chương trình, kế hoạch hành động của ngành đang thiếu vắng các chỉ đạo, văn bản cảnh báo về hiện tượng đang nổi lên rất nhức nhối trong thời gian gần đây, được Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên nêu rõ tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV: Thương mại điện tử đang phát triển rất mạnh (từ 20 đến 25%/năm).

Tuy nhiên, hiện nay chưa có đạo luật riêng về lĩnh vực này. Các quy định pháp luật hiện hành đã bộc lộ những bất cập vướng mắc, không thể giải quyết được các vấn đề mới, quan trọng phát sinh trong thực tiễn như: Sự xuất hiện nhiều mô hình kinh doanh mới, đa dạng về mặt chủ thể, phức tạp về bản chất (livestream bán hàng, kinh doanh đa dịch vụ, đa nền tảng, việc thu thuế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, bảo vệ dữ liệu cá nhân…).

Bên cạnh đó, chúng ta đang gặp khó khăn trong kiểm soát, xử lý hàng giả, hàng cấm, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng, đặc biệt trong việc định danh người bán, truy vết và xử lý vi phạm.

Những thách thức của hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới về chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả cũng như chất lượng hàng nhập khẩu cần được quản lý và Quốc hội đang xem xét, dự kiến thông qua Luật Thương mại điện tử tại kỳ họp thứ 10.

Trước mắt, để góp phần vào tăng trưởng GDP quý IV/2025 hơn 8,4% như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ mới đây, thì ngay từ lúc này, ngành hải quan cần chủ động xây dựng và triển khai quyết liệt ngay các giải pháp tăng thu, chống thất thu, đấu tranh chống buôn lậu, hàng kém chất lượng bảo vệ quyền lợi, sức khỏe người tiêu dùng từ hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới.

Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam đã đạt 25 tỷ USD, thương mại điện tử chiếm tới 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và có thể tăng cao hơn trong dịp Tết Nguyên đán 2026 sắp tới.

Việt Nam hiện có hơn 70.000 website và ứng dụng thương mại điện tử, trong đó nhiều nền tảng xuyên biên giới chưa tuân thủ đầy đủ quy định, lợi dụng hoạt động thương mại điện tử sử dụng công nghệ cao, hoạt động trên không gian mạng thông qua các website, ứng dụng trên thiết bị di động có tính ẩn danh, sử dụng tài khoản ảo, sim rác, hệ thống máy chủ đặt ở nước ngoài, thông qua các đơn vị chuyển phát nhanh, dịch vụ bưu chính để vận chuyển hàng lậu, hàng cấm dưới hình thức quà biếu, quà tặng... gây nhiều khó khăn cho lực lượng chức năng.

Trọng tâm của ngành từ nay đến cuối năm, bên cạnh các biện pháp truyền thống, cần tăng cường hơn nữa ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin trong công tác quản lý, kiểm soát hoạt động thương mại điện tử xuyên biên giới, nhất là việc khai thác dữ liệu từ các hệ thống giám sát hải quan điện tử, sử dụng phần mềm kiểm soát, xác minh, truy xuất nguồn gốc hàng hóa…

Mặt khác, thương mại điện tử là lĩnh vực liên ngành, liên quan thuế, hải quan, tài chính, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân, nếu thiếu cơ chế phối hợp thống nhất, mỗi cơ quan thực hiện riêng rẽ sẽ dẫn đến chồng chéo hoặc bỏ sót nhiệm vụ, khó kiểm soát giao dịch, nhất là giao dịch xuyên biên giới.

Điều này đặt ra yêu cầu đối với các cơ quan hữu quan là cần kịp thời kết nối và chia sẻ dữ liệu, cung cấp thông tin bảo đảm đồng bộ, thống nhất trong quản lý; công khai danh sách nền tảng thương mại điện tử vi phạm trên Cổng thương mại điện tử quốc gia đối với các đơn vị không tuân thủ quy định nhằm tăng cường tính tuân thủ pháp luật trong hoạt động thương mại điện tử, hạn chế thất thu thuế và gian lận xuyên biên giới.