Khi hồi ức về Quân khu Nam Đồng sống dậy trên sân khấu kịch

Vở kịch “Quân khu Nam Đồng” được Nghệ sĩ Ưu tú Sĩ Tiến đạo diễn dựa trên kịch bản sân khấu của nhà văn - nhà viết kịch Phạm Ngọc Tiến, chuyển thể từ truyện dài nổi tiếng cùng tên của nhà văn Bình Ca.

Vở diễn đưa người xem đến với khu tập thể Nam Đồng - một trong những khu gia binh, một hậu phương quân đội trong thời chiến giữa lòng Hà Nội. Hầu hết những người cha ở đây đều đang khoác áo lính, chiến đấu ở khắp các mặt trận. Họ gửi lại nơi đây những người vợ tảo tần, những đứa con trẻ dại, cùng bao nỗi lo toan thường nhật khi vắng bóng người đàn ông trụ cột.

Con em những người lính lớn lên giữa tiếng còi báo động, giữa những đêm chạy xuống hầm trú ẩn hay những ngày sơ tán xa nhà, nhưng xen giữa khói lửa chiến tranh vẫn là tuổi trẻ chan hòa tiếng cười cùng những trò nghịch ngợm, tiếng hò reo trên sân khu tập thể… Chính trong những năm tháng dữ dội ấy, họ đã học được bài học đầu tiên về nghị lực, về tình đồng đội, sự sẻ chia, biết sống có tình, có nghĩa và hơn hết, biết tự hào khi được là con của lính.

Truyện dài “Quân khu Nam Đồng” được đánh giá là một tác phẩm vạm vỡ, kể câu chuyện dàn trải của cả một thế hệ với rất nhiều nhân vật nhưng không có nhân vật chính. Vì thế, để chuyển tải nội dung, tinh thần của tác phẩm trong một vở diễn sân khấu chỉ kéo dài khoảng 2 tiếng là cả thách thức không đơn giản.

Tìm lời giải cho bài toán hóc búa này, nhà văn - nhà viết kịch Phạm Ngọc Tiến đã cố gắng chắt lọc từ hàng trăm trang sách những lát cắt thể hiện đường dây xuyên suốt xoay quanh câu chuyện tình yêu, học đường, chiến tranh, nhập ngũ… để tạo nên chất kết dính thú vị cho mạch kịch.

Dù đã có rất nhiều kinh nghiệm trong chuyển thể kịch bản cho phim, nhưng nhà văn Phạm Ngọc Tiến vẫn thừa nhận ông đã phải cân nhắc, đắn đo, viết đi viết lại nhiều lần kịch bản sân khấu “Quân khu Nam Đồng” mới cảm thấy ưng ý.

Nhà văn Phạm Ngọc Tiến chọn nhân vật Việt và Mai Hương làm trục chính của vở kịch. Họ và nhóm bạn trẻ của mình cùng lớn lên trong Khu tập thể Nam Đồng, trưởng thành trong thiếu thốn nhưng sống đầy tình yêu thương với tâm hồn chan chứa tự do.

Vở diễn không hướng tới những xung đột gay gắt mà nhấn vào tình người, ký ức và sự trong trẻo của tuổi trẻ, tôn vinh tình bạn trong sáng, tình thầy trò gắn bó và khơi gợi tinh thần dân tộc. Những giá trị như trách nhiệm với quê hương, lòng trung thực, can đảm và tình cảm gia đình được truyền tải giản dị nhưng sâu sắc.

Lần đầu tiên, câu chuyện tuổi thơ của thế hệ “dọc ngang phong trần” được đưa lên sân khấu, mở ra một “thế giới Nam Đồng” sống động, nơi mỗi viên gạch, mỗi dãy nhà tập thể đều chất chứa những câu chuyện mà thời gian không thể xóa nhòa.

Vở diễn kết lại đầy hào hùng bằng phân cảnh lứa thanh niên trẻ tình nguyện lên đường nhập ngũ, nối tiếp truyền thống quân nhân của gia đình. Trong số họ, có người trở về, nhưng cũng có người đã phải nằm lại nơi chiến trường, để lại nhiều day dứt, xót xa…

Tiếng cười, nước mắt, tình thương và lòng tự hào - tất cả hòa quyện trong vở diễn tạo thành bức tranh tuổi trẻ vừa dữ dội, vừa đẹp đến nao lòng.

Đảm nhận vai trò đạo diễn, Nghệ sĩ Ưu tú Sĩ Tiến đã thể hiện được sự tinh tế, khéo léo khi mang không gian, câu chuyện đã diễn ra từ hơn 50 năm trước lên sân khấu nhưng không hề khiến khán giả hôm nay cảm thấy xa lạ mà trái lại thấy đồng cảm, thấu hiểu.

Theo dõi vở diễn, khán giả lúc cười ngả nghiêng với chuyện tỏ tình tuổi học trò, chuyện nhóm bạn bàn nhau mặc áo bộ đội của bố đến trường để dọa hội du côn…, lúc lại phải rơi nước mắt khi chứng kiến nỗi đau kìm nén của người vợ khi nghe tin chồng hy sinh, hay nỗi xót xa của những người thầy, người cô khi nhớ về những học trò đã gửi lại thanh xuân nơi chiến trường.

Đặc biệt, cách xử lý sân khấu ở màn kết đã mang đến xúc cảm khó quên cho khán giả, khi người xem cùng lúc vừa nhìn thấy khung cảnh lớp học - nơi cô giáo đang nhớ về những người học trò của mình, vừa cảm nhận được không gian chiến trường, nơi có những người ở lại, cũng có những người ngã xuống…

Góp phần làm nên dấu ấn của vở diễn, không thể không nhắc đến thiết kế sân khấu độc đáo của Nghệ sĩ Nhân dân Đỗ Doãn Bằng, gợi nhắc không gian Nam Đồng với dãy nhà tập thể, mảng tường cũ, khoảng sân chung đầy gió… Đáng chú ý, kết cấu 2 tầng của sân khấu đã phát huy vai trò đắc lực trong đồng hiện những câu chuyện, cảm xúc ở những khoảng không gian, thời gian khác nhau trên cùng sân khấu.

Bên cạnh đó, phần âm nhạc của vở diễn do Nhạc sĩ, Nghệ sĩ Ưu tú Phùng Tiến Minh sáng tác cũng là điểm nhấn đáng nhớ, mang đến những giai điệu mộc mạc, sâu lắng và đầy chất hoài niệm, nâng đỡ cảm xúc nhân vật và dẫn dắt khán giả trở về với những ký ức Hà Nội thân quen.

Tham gia diễn xuất trong vở diễn là những gương mặt nghệ sĩ tài năng của Nhà hát Tuổi trẻ: Nghệ sĩ Ưu tú Đức Khuê, Nghệ sĩ Ưu tú Thanh Bình, Nghệ sĩ Ưu tú Quang Ánh, Nguyễn Tú, Thanh Sơn, Lương Thu Trang, Thu Quỳnh, Huyền Trang, Chí Huy, Bá Anh..., mang đến một vở diễn đậm chất đời, để lại dư âm đẹp trong lòng khán giả sau khi cánh màn nhung khép lại.

Vở diễn “Quân khu Nam Đồng” chính thức ra mắt khán giả vào 20 giờ các ngày 20, 22, 23, 29 và 30/11/2025 tại Nhà hát Tuổi trẻ Việt Nam (11 Ngô Thì Nhậm, Hà Nội).