Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, có tên gọi "Công ước Hà Nội" là minh chứng sống động cho cam kết chung tay của Việt Nam cùng cộng đồng quốc tế trong cuộc chiến chống lại những mối đe dọa trên môi trường mạng ngày càng tinh vi, nguy hiểm.
Công ước Hà Nội được khởi xướng từ năm 2020, xuất phát từ nhu cầu cấp bách xây dựng khuôn khổ pháp lý toàn diện để giải quyết các thách thức toàn cầu về an ninh phi truyền thống, biến đổi khí hậu và phát triển bền vững. Với vị thế là quốc gia đang phát triển nhưng có uy tín cao trên trường quốc tế, Việt Nam đã tiên phong hiện thực hóa ý tưởng này tại các diễn đàn như Liên hợp quốc, APEC và ASEAN. Sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng và Nhà nước ta đã góp phần quan trọng thúc đẩy tiến trình này.
Suốt quá trình xây dựng Công ước, Việt Nam đã phát huy vai trò chủ động, thể hiện qua việc tổ chức nhiều hội thảo quốc tế, quy tụ các chuyên gia từ UNDP, WHO và UNODC để định hình nội dung Công ước, tập trung vào các lĩnh vực như an ninh mạng, bảo vệ môi trường và xóa đói, giảm nghèo. Các sáng kiến Việt Nam đề xuất, như cơ chế hỗ trợ các nước kém phát triển và lồng ghép nội dung biến đổi khí hậu, nhận được sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế, góp phần hình thành văn kiện mang tính toàn cầu. Sau gần 5 năm thảo luận với sự tham gia của hơn 180 quốc gia và hàng chục tổ chức quốc tế, Công ước được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua vào ngày 24/12/2024 với sự đồng thuận cao.
Công ước Hà Nội là văn kiện pháp lý đầu tiên của Liên hợp quốc về tư pháp hình sự sau hơn 20 năm, tập trung vào phòng ngừa, điều tra và truy tố tội phạm mạng xuyên biên giới, từ lừa đảo trực tuyến đến tấn công mạng quy mô lớn. Sự đồng thuận của nhiều quốc gia thành viên cho thấy tính khả thi và sức lan tỏa của Công ước. Các cam kết về chia sẻ thông tin, hỗ trợ kỹ thuật và phối hợp liên ngành được Liên hợp quốc và nhiều tổ chức quốc tế đánh giá cao, mở ra cơ hội nhân rộng mô hình này ở những khu vực khác, tạo nền tảng vững chắc thúc đẩy hòa bình, ổn định và định hình cách thức hợp tác toàn cầu trong thế kỷ 21.
Đối với Việt Nam, Công ước là thành tựu ngoại giao quan trọng, là động lực thúc đẩy phát triển toàn diện quốc gia. Đây là lần đầu tiên một địa danh Việt Nam được gắn với điều ước đa phương toàn cầu liên quan đến lĩnh vực quan trọng được cộng đồng quốc tế quan tâm. Sự kiện này ghi dấu mốc quan trọng trong lịch sử đối ngoại đa phương của Việt nam và 47 năm quan hệ đối tác Việt Nam-Liên hợp quốc.
Công ước Hà Nội tiếp tục khẳng định vị thế của Việt Nam là quốc gia đang phát triển nhưng có tầm nhìn và trách nhiệm tại Liên hợp quốc cũng như các diễn đàn quốc tế. Đây cũng là bước đi quan trọng trong chiến lược chuyển đổi số quốc gia, góp phần thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu, tội phạm mạng đang bùng phát với tốc độ chóng mặt, đòi hỏi các quốc gia phải hành động quyết liệt và phối hợp đồng bộ. Báo cáo năm 2024 của Cybersecurity Ventures cho biết thiệt hại kinh tế toàn cầu do tội phạm mạng đạt 9.500 tỷ USD và dự báo lên tới 10.500 tỷ USD vào năm 2025 - vượt xa tác động của mọi thiên tai, trở thành mối đe dọa lớn nhất đối với nền kinh tế thế giới.
Báo cáo của Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) chỉ ra rằng hơn 90% số doanh nghiệp nhỏ và vừa trên toàn cầu thiếu năng lực phòng thủ đầy đủ, khiến họ trở thành mục tiêu của tin tặc, với hậu quả là mất dữ liệu cá nhân, thiệt hại kinh tế và gián đoạn kinh doanh.
Tại khu vực Đông Nam Á, "điểm nóng" của tội phạm mạng, tình hình ngày càng trở nên phức tạp, trong đó Việt Nam cùng Indonesia và Thái Lan là ba nước chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Báo cáo của Kaspersky năm 2024 ghi nhận gần 50 triệu vụ tấn công mã độc trên toàn khu vực. Đồng thời, báo cáo e-Conomy SEA 2023 của Google, Temasek và Bain nhấn mạnh, kinh tế số ASEAN đạt quy mô hơn 100 tỷ USD, nhưng rủi ro từ tội phạm mạng đang đe dọa sự tăng trưởng này, đòi hỏi sự hợp tác khu vực chặt chẽ hơn để bảo vệ hạ tầng số.
Riêng Việt Nam, theo số liệu thống kê từ cơ quan chức năng, năm 2024 ghi nhận hơn 4.000 sự cố tấn công mạng vào hệ thống các cơ quan, tổ chức và doanh nghiệp, với hơn 46% số tổ chức từng bị tấn công ít nhất một lần; thiệt hại từ lừa đảo trực tuyến ước tính hàng chục nghìn tỷ đồng. Trong sáu tháng đầu năm 2025 đã ghi nhận sự gia tăng cả về số lượng lẫn mức độ tinh vi của các cuộc tấn công mạng như ransomware, lừa đảo trực tuyến, khai thác lỗ hổng bảo mật và các chiến dịch APT có chủ đích. Những con số này cho thấy tính cấp bách của khung pháp lý thống nhất như Công ước Hà Nội.
Lợi dụng sự kiện đang là tâm điểm chú ý của dư luận, các thế lực thù địch đã chống phá quyết liệt. Chúng đẩy mạnh tuyên truyền những luận điệu sai sự thật, nhằm hạ thấp vai trò của Việt Nam và gieo rắc hoài nghi về ý nghĩa của Công ước. Các tổ chức khủng bố Việt Tân, hay tổ chức phản động BPSOS,... đã không ngừng lan truyền thông tin sai lệch, cáo buộc Lễ mở ký chỉ mang tính hình thức, thậm chí bịa đặt rằng Việt Nam lợi dụng Công ước để "thắt chặt kiểm soát thông tin" và hạn chế tự do ngôn luận dưới vỏ bọc chống tội phạm mạng.
Tổ chức khủng bố Việt Tân đưa ra cáo buộc vô căn cứ rằng việc ký văn kiện quốc tế này sẽ tạo thêm công cụ cho việc kiểm soát, dẫn đến việc giam giữ hàng trăm blogger và nhà hoạt động dân chủ chỉ vì bày tỏ ý kiến phê phán. Tương tự, tổ chức BPSOS thường xuyên đăng bài về các vụ việc liên quan đến tội phạm mạng ở khu vực Đông Nam Á, như các đường dây lừa đảo ở Campuchia, nhưng lại cố tình quy chụp trách nhiệm cho Việt Nam, xuyên tạc rằng sự kiện Hà Nội là "màn kịch" che đậy thất bại trong bảo vệ quyền con người trên không gian mạng.
Tuy nhiên, những lập luận tuyên truyền này hoàn toàn vô căn cứ và dễ dàng được bác bỏ bởi chính thực tế. Việt Nam đang có tỷ lệ sử dụng Internet cao nhất khu vực, với hơn 78% dân số truy cập thường xuyên, cùng với đó việc chuyển đổi số đang được đẩy mạnh trên mọi lĩnh vực của đời sống, minh chứng cụ thể là phong trào Bình dân học vụ số đang diễn ra sôi nổi trên cả nước. Bên cạnh đó, Đảng và Nhà nước ta luôn kiên định nguyên tắc phát triển mạng tự do song hành với an toàn, bảo đảm quyền tiếp cận thông tin của công dân theo đúng các cam kết quốc tế. Việc Việt Nam tham gia Công ước và đăng cai Lễ mở ký là minh chứng rõ ràng cho quyết tâm cùng Liên hợp quốc xây dựng không gian mạng công bằng, lành mạnh, góp phần bảo đảm an ninh quốc gia và ổn định xã hội.
Các tổ chức uy tín như Interpol và UNODC cũng nhấn mạnh Công ước là bước tiến lịch sử, giúp lấp khoảng trống pháp lý mà không ảnh hưởng đến quyền con người cơ bản. Bà Ghada Waly-Phó Tổng Thư ký Liên hợp quốc kiêm Tổng Giám đốc UNODC khẳng định, Công ước là bệ phóng mạnh mẽ cho cuộc chiến chống tội phạm mạng. Các quốc gia cần nắm bắt cơ hội này để xây dựng tương lai số an toàn hơn. Đồng thời, bà bày tỏ đánh giá cao những nỗ lực của Việt Nam trong quá trình chuẩn bị tổ chức Lễ mở ký và cam kết tiếp tục đồng hành, hỗ trợ các quốc gia hướng tới phê chuẩn và thực thi Công ước hiệu quả trong thời gian tới.
Rõ ràng, trong cuộc chiến chống tội phạm mạng xuyên quốc gia, cần sự chung tay của cộng đồng quốc tế để hướng tới tương lai bền vững cho các quốc gia. Sự kiện này mở ra cơ hội hợp tác mới, giúp các quốc gia, trong đó có Việt Nam, tiếp cận cơ chế hỗ trợ quốc tế về trao đổi, hợp tác, nâng cao năng lực kỹ thuật cho lực lượng chức năng.
Đối với doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ số, đây là cơ hội kết nối đối tác toàn cầu, tăng cường năng lực cạnh tranh và bảo vệ lợi ích người tiêu dùng. Qua sự kiện ý nghĩa này, Việt Nam tiếp tục khẳng định vị thế là đối tác tin cậy, thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.