Hoàn thiện thực thi pháp luật trên biển, tạo chuyển biến căn bản trong chống khai thác IUU

Những kết quả thực chất trong thực thi pháp luật đang tạo nền tảng quan trọng để ngăn chặn khai thác IUU một cách bền vững, hướng tới mục tiêu gỡ bỏ “thẻ vàng” trong năm 2026.

Ngày 31/12, Cục Thủy sản và Kiểm ngư tổ chức Hội nghị tổng kết công tác tuần tra, xử lý vi phạm hành chính năm 2025; đồng thời thảo luận giải pháp nâng cao hiệu quả chống khai thác IUU trong năm 2026.

Chuyển biến rõ nét trong tuần tra, xử lý vi phạm IUU

Báo cáo tại hội nghị, ông Kiều Trung Dũng, Quyền Trưởng phòng Nghiệp vụ Kiểm ngư cho biết: năm 2025, trong bối cảnh tình hình khu vực và quốc tế diễn biến phức tạp, thiên tai trên biển gia tăng, nhiệm vụ thực thi pháp luật thủy sản đặt ra nhiều thách thức mới. Trước yêu cầu cấp bách gỡ “thẻ vàng” của EC, Đảng ủy, lãnh đạo Cục Thủy sản và Kiểm ngư đã tập trung chỉ đạo toàn lực lượng đẩy mạnh tuần tra, kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Công tác tham mưu, xây dựng kế hoạch và tổ chức tuần tra trên biển từng bước đi vào nền nếp. Cơ chế phối hợp giữa Kiểm ngư với Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quân và chính quyền địa phương ngày càng chặt chẽ, kịp thời tháo gỡ nhiều khó khăn phát sinh trong thực tiễn. Việc phát hiện, xử lý vi phạm được thực hiện thống nhất, đúng quy định pháp luật.

Hoạt động tuần tra trên các vùng biển khơi không chỉ góp phần trực tiếp ngăn chặn khai thác IUU, mà còn hỗ trợ, bảo vệ ngư dân yên tâm bám biển, duy trì sinh kế, góp phần giữ vững an ninh, chủ quyền biển đảo. Nhiều trường hợp tàu cá cố tình vi phạm đã bị phát hiện, xử lý kịp thời, tạo hiệu ứng răn đe rõ rệt trên ngư trường.

Đáng chú ý, công tác xử phạt vi phạm hành chính có sự chuyển biến mạnh về “chất”. Thay vì chủ yếu tuyên truyền, nhắc nhở như trước, lực lượng Kiểm ngư đã kiên quyết áp dụng đầy đủ các chế tài theo quy định mới. Năm 2025, tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thủy sản đạt hơn 18 tỷ đồng, tăng nhiều lần so với năm 2024; riêng Chi cục Kiểm ngư Vùng V tăng tới 411%. Các lỗi nghiêm trọng như ngắt thiết bị giám sát hành trình (VMS), thuyền trưởng, máy trưởng không có văn bằng, chứng chỉ… được xử lý dứt điểm, khẳng định tính nghiêm minh của pháp luật.

Bên cạnh xử lý vi phạm, công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật tiếp tục được đẩy mạnh với nhiều hình thức phù hợp. Phần lớn ngư dân đã nắm rõ ranh giới các vùng biển Việt Nam và khu vực chồng lấn; tình trạng tàu cá, ngư dân Việt Nam vi phạm vùng biển nước ngoài giảm rõ rệt. Đến nay, không còn tàu cá Việt Nam vi phạm vùng biển các quốc đảo Thái Bình Dương.

Ngư dân ngày càng ý thức rõ trách nhiệm tuân thủ pháp luật: ghi nhật ký khai thác, báo cáo sản lượng, đưa tàu vào cảng chỉ định để kiểm tra, xác nhận, chứng nhận theo Luật Thủy sản năm 2017 và khuyến nghị của EC. Ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cũng được nâng lên thông qua việc phối hợp cung cấp thông tin, tham gia tìm kiếm cứu nạn khi cần thiết.

Tuy nhiên, tình trạng tàu cá vi phạm các lỗi phổ biến vẫn còn xảy ra tại một số địa phương như Quảng Ninh, Thanh Hóa, Quảng Ngãi, An Giang, Cà Mau, Vĩnh Long, Đồng Tháp. Các vi phạm chủ yếu liên quan đến giấy phép hết hạn, không ghi nhật ký khai thác, không mang đầy đủ giấy tờ, khai thác sai nghề, sai vùng, không bảo đảm định biên an toàn…

Những “điểm nghẽn” cần tháo gỡ từ thực tiễn

Phát biểu tại hội nghị, ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Thủy sản và Kiểm ngư, cho biết trong hai đợt cao điểm chống khai thác IUU theo chỉ đạo của Chính phủ từ ngày 15/10, lực lượng Kiểm ngư đã phối hợp chặt chẽ với Hải quân, Bộ đội Biên phòng và các địa phương ven biển, bố trí lực lượng tương đối dày tại các khu vực trọng điểm từ bắc đến nam, vươn ra xa bờ.

Qua thực tiễn triển khai, công tác phối hợp liên ngành mang lại hiệu quả tích cực, song vẫn còn nhiều khó khăn. Công tác quản lý tàu cá xuất, nhập bến còn bất cập; có trường hợp tàu đổi chủ, sang nhượng nhưng hồ sơ không được cập nhật đầy đủ, gây khó khăn cho truy xuất, xử lý khi xảy ra vi phạm.

Độ chính xác của thiết bị VMS cũng bộc lộ hạn chế. Một số trường hợp tín hiệu hiển thị sai lệch lớn so với vị trí thực tế do lỗi kỹ thuật, buộc lực lượng chức năng phải kiểm tra trực tiếp, tốn nhiều thời gian và nguồn lực. Ngoài ra, tình trạng tàu hậu cần lợi dụng danh nghĩa phục vụ khai thác để buôn lậu dầu vẫn còn xảy ra, cần xử lý nghiêm theo đúng quy định pháp luật.

Hành động thực chất gỡ “thẻ vàng” IUU: Siết chặt quản lý tàu cá không đủ điều kiện ra khơi

14/12/2025 14:56

Từ thực tiễn trên, Cục Thủy sản và Kiểm ngư xác định năm 2026 là năm bản lề, cần tạo chuyển biến căn bản, bền vững trong chống khai thác IUU. Trọng tâm là tiếp tục hoàn thiện thể chế, rà soát Luật Thủy sản, Luật Xử lý vi phạm hành chính và các nghị định liên quan; ban hành quy trình xử lý tang vật là thủy sản tươi sống trên biển; xây dựng sổ tay nghiệp vụ thống nhất toàn lực lượng; đẩy mạnh xử lý hồ sơ trên môi trường điện tử.

Cùng với đó, tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, ưu tiên kinh phí tuần tra ngay từ đầu năm; trang bị internet vệ tinh, phương tiện hiện đại để phát hiện, xử lý hiệu quả các hành vi ngắt VMS, giả mạo thiết bị. Việc nâng cao năng lực cho lực lượng Kiểm ngư thông qua đào tạo chuyên môn, kỹ năng trinh sát, ngoại ngữ và bảo đảm chế độ, chính sách phù hợp được xác định là giải pháp then chốt.

Thực tiễn từ nhiều địa phương cho thấy, khi làm thực chất, xử lý nghiêm từ gốc, công tác chống khai thác IUU hoàn toàn có thể đạt kết quả bền vững. Đây chính là nền tảng quan trọng để Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu gỡ bỏ “thẻ vàng” của EC trong năm 2026, khẳng định uy tín quốc gia trong quản lý, bảo vệ và phát triển bền vững nguồn lợi thủy sản.