Hội thảo nhằm hưởng ứng chiến dịch toàn cầu Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng kháng sinh (WAAW) do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) phát động (18/11– 24/11/2025) với chủ đề: “Hành động ngay: Bảo vệ hiện tại-Gìn giữ tương lai”, nhằm kêu gọi cộng đồng hiểu đúng, hành động đúng để ngăn chặn tình trạng kháng kháng sinh (AMR), với sự đồng hành của Công ty TNHH Dược phẩm GSK Việt Nam.
Mối đe dọa không thầm lặng
Theo quan điểm của Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Ngô Quý Châu, Chủ tịch Hội Hô Hấp Việt Nam, việc kiểm soát kháng kháng sinh cần được tiếp cận một cách toàn diện, đặc biệt trong ba lĩnh vực: hô hấp, tai mũi họng và nhi khoa, nơi kháng sinh được sử dụng phổ biến nhất. Để xây dựng chiến lược quản lý nhiễm khuẩn hiệu quả, cần dựa trên dữ liệu vi sinh cập nhật tại các bệnh viện, các nghiên cứu như SOAR (chương trình nghiên cứu giám sát kháng sinh) và khảo sát hành vi sử dụng thuốc. Đồng thời, việc đồng bộ hóa hướng dẫn điều trị và triển khai các chương trình đào tạo cho nhân viên y tế ở mọi cấp là yếu tố then chốt nhằm bảo vệ hiệu quả kháng sinh lâu dài.
Kháng kháng sinh (AMR) đã được các chuyên gia y tế cảnh báo là mối đe dọa cấp bách đối với sức khỏe cộng đồng toàn cầu, với nguy cơ gia tăng mạnh mẽ, có thể gây ra ít nhất 10 triệu ca tử vong mỗi năm và đạt mức tương đương tử vong do ung thư kể từ năm 2050 nếu không có hành động kịp thời và hiệu quả. Theo Tổ chức WHO, ngoài gánh nặng tử vong và bệnh tật, AMR còn kéo theo chi phí kinh tế đáng kể.
Việt Nam là một trong những quốc gia đang phải đối mặt với mối đe dọa ngày càng gia tăng của tình trạng AMR, bắt nguồn từ việc sử dụng kháng sinh không cần thiết trong các trường hợp không nhiễm khuẩn, hoặc không hợp lý đối với từng loại vi khuẩn trong nhiều năm qua. Đặc biệt, trong điều trị nhiễm khuẩn hô hấp cộng đồng, một số trường hợp buộc phải sử dụng kháng sinh liều cao cho trẻ em. Theo nghiên cứu của Torumkuney và cộng sự, tỷ lệ kháng thuốc của chủng vi khuẩn phế cầu và Haemophilus Influenzae, hai tác nhân chính gây viêm phổi, viêm tai giữa và viêm xoang hiện đang ở mức báo động.
Các chuyên gia y tế nhấn mạnh sự cần thiết của phối hợp hành động đa chuyên khoa để kiểm soát AMR, đặc biệt trong bối cảnh lạm dụng kháng sinh cho các bệnh lý hô hấp nhẹ vẫn còn phổ biến. Theo Giáo sư Đinh Xuân Anh Tuấn, Nguyên hiệu trưởng Đại học Corse, Cộng hòa Pháp nhận định: “Trong năm 2019, cứ 5 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong thì có 1 em tử vong do đề kháng kháng sinh. Hậu quả của việc sử dụng kháng sinh khi không cần thiết là chúng tiêu diệt cả các vi khuẩn có lợi bảo vệ cơ thể, tạo điều kiện cho vi khuẩn đề kháng gia tăng, phát triển và chiếm ưu thế, đồng thời truyền cơ chế kháng thuốc sang các vi khuẩn khác”.
Giáo sư Đinh Xuân Anh Tuấn nhấn mạnh: “Lạm dụng kháng sinh đang đẩy nhanh quá trình này, khiến kháng thuốc trở thành một vấn đề toàn cầu, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, kìm hãm phát triển kinh tế, gia tăng tỷ lệ nghèo đói và tạo ra bất công trong xã hội. Nguy hại hơn nữa, tình trạng AMR ngày càng gia tăng đang vô hiệu hóa khả năng diệt khuẩn của kháng sinh, làm tăng nguy cơ tử vong do các bệnh nhiễm trùng, đẩy lùi y học nhân loại trở về thế kỷ XIX khi bệnh nhiễm trùng còn là một bệnh nan y”.
Còn Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Trần Minh Điển, Chủ tịch Hội Nhi khoa Việt Nam cũng đánh giá: “Theo dữ liệu của Bệnh viện Nhi Trung ương, bệnh hô hấp chiếm tỷ lệ nhập viện cao nhất trong giai đoạn 2020-2024 và có xu hướng gia tăng mỗi năm. Các vi khuẩn chính gây viêm phổi cộng đồng ở trẻ em tại miền bắc Việt Nam là Haemophilus Influenzae, phế cầu và Moraxella catarrhalis. Phần lớn các chủng này có tỷ lệ kháng cao với nhóm beta-lactam thông thường và macrolide, những kháng sinh được kê đơn phổ biến hiện nay. Do đó, chiến lược quản lý kháng sinh trong nhi khoa cần dựa trên khung phân loại của WHO, gồm ba nhóm kháng sinh: nhóm tiếp cận, nhóm theo dõi và nhóm dự trữ, với mục tiêu kê đơn đúng và hợp lý. Bên cạnh tuân thủ chiến lược quản lý và sử dụng kháng sinh, cần thúc đẩy chiến lược chẩn đoán nhằm chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh, giúp chỉ định kháng sinh đúng và đủ, giảm bớt kê đơn kháng sinh với các trường hợp nhiễm vi rút”.
Đồng quan điểm, Phó giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Phạm Tuấn Cảnh, Phó Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Việt Nam, cũng cho rằng, nhiễm khuẩn tai mũi họng và viêm phổi cộng đồng là bệnh lý hô hấp phổ biến ở người lớn, góp phần đáng kể vào số ca nhập viện và tử vong, đặc biệt ở người cao tuổi và có bệnh nền. Hiện nay, dữ liệu cho thấy chủng vi khuẩn phế cầu gây bệnh hô hấp đang giảm đáng kể mức độ nhạy cảm với các kháng sinh thuộc nhóm cephalosporin thế hệ 2 và nhóm macrolide. Đây là dấu hiệu cảnh báo về tình trạng kháng thuốc ngày càng phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa xét nghiệm vi sinh và lựa chọn kháng sinh hợp lý trong thực hành lâm sàng.
Phát triển giải pháp can thiệp mới đối với AMR
Lấy dẫn chứng từ quy định sử dụng kháng sinh do Bộ Y tế ban hành, Phó giáo sư, Tiến sĩ, Dược sĩ Nguyễn Hoàng Anh, Giám đốc Trung tâm Quốc gia về thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc, nhấn mạnh: Hiểu biết về phân loại kháng sinh, dược động học và dược lực học là nền tảng để lựa chọn đúng kháng sinh, với liều dùng chính xác và đủ để vượt qua đề kháng của vi khuẩn, nhằm bảo đảm hiệu quả điều trị nhiễm trùng ngay từ giai đoạn khởi trị. Vai trò của dược sĩ cộng đồng và nhà thuốc là tư vấn đúng, giúp bệnh nhân tuân thủ điều trị kháng sinh đủ thời gian, qua đó góp phần giảm thiểu tình trạng kháng kháng sinh.
Nhằm góp phần đẩy lùi kháng thuốc và đồng hành trong việc giải quyết thách thức y tế trên toàn cầu, sáng kiến Fleming, một mạng lưới toàn cầu mới quy tụ chuyên môn về khoa học, công nghệ, lâm sàng, chính sách và tương tác cộng đồng, hướng tới phát triển các giải pháp can thiệp mới đối với AMR đã được GSK giới thiệu.
Trong hơn 70 năm qua, GSK đã tham gia vào quá trình nghiên cứu, sản xuất và cung cấp kháng sinh cho bệnh nhân trên toàn thế giới. Hiện nay, GSK sở hữu danh mục nghiên cứu và phát triển liên quan đến AMR lớn nhất trong ngành, với hơn 30 loại thuốc và vaccine đang được phát triển, trong đó có 12 sản phẩm nhắm đến các tác nhân gây bệnh được WHO và Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) xếp vào nhóm "nguy cấp" hoặc "cực kỳ quan trọng".
Tại Việt Nam, Công ty TNHH Dược phẩm GSK Việt Nam đã nỗ lực góp phần phòng chống AMR, một trong những mục tiêu ưu tiên của ngành y tế trong hơn 30 năm qua. Bác sĩ Phạm Thị Mỹ Liên, Chủ tịch Công ty TNHH Dược phẩm GSK Việt Nam, chia sẻ: “Chúng tôi tự hào được đồng hành cùng các cơ quan y tế, Đại sứ quán Anh tại Việt Nam, các hiệp hội y khoa cùng với các bệnh viện, nhà thuốc, nhân viên y tế để đẩy mạnh việc sử dụng kháng sinh hợp lý, đồng thời mở rộng độ bao phủ của tiêm chủng nhằm ngăn ngừa các bệnh do vi khuẩn gây ra. Qua đó, GSK mong muốn duy trì hiệu quả của kháng sinh trong điều trị các nhiễm khuẩn hô hấp tại cộng đồng”.
