Thống kê ở Đồng bằng sông Cửu Long, hệ thống giống chính quy đáp ứng khoảng 45% nhu cầu giống lúa gieo cấy khoảng 4 triệu ha, gieo trồng tương đương khoảng 180.000-200.000 tấn giống/năm; hệ thống nông hộ (tổ hợp tác, hợp tác xã) sản xuất khoảng 25% tương ứng khoảng 90.000-100.000 tấn giống lúa/năm; còn lại nông dân tự chủ.
Thực tế sản xuất ở Đồng bằng sông Cửu Long, nếu nông dân sử dụng giống kém chất lượng, không qua kiểm soát nghiêm ngặt, thì chất lượng sẽ thoái hóa sau mỗi vụ.
Các giống này dễ phân ly, lẫn tạp, mất đặc tính vốn có, kéo dài thời gian sinh trưởng, hạt gạo mất hương thơm, khiến giá bán giảm, thậm chí bị từ chối thu mua để xuất khẩu.
Không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho nông dân, giống xấu còn kéo theo nguy cơ mất uy tín thương hiệu gạo Việt trên thị trường quốc tế. Một vài lô hàng kém chất lượng có thể ảnh hưởng cả một vùng sản xuất, thậm chí uy tín quốc gia.
Theo các nhà khoa học, chất lượng giống không chỉ quyết định trên đồng ruộng mà còn ở khâu sau thu hoạch. Thu hoạch đúng thời điểm khi 96% hạt trên bông đã chín vàng là yếu tố tiên quyết.
Hạt giống sau thu hoạch phải nhanh chóng được vận chuyển, sấy ở nhiệt độ dưới 41 độ C để không làm hỏng phôi. Nhiều nhà máy đã đầu tư hệ thống sấy hiện đại công suất 450 tấn/ngày đêm, có quy trình quạt gió sơ bộ trước khi sấy để tránh sốc nhiệt, giữ tỷ lệ nảy mầm cao.
Tại hội thảo, nội dung thu hút sự quan tâm tại chương trình là hệ thống AI kiểm tra giống lúa (EASYRICE MP1) do Easy Rice nghiên cứu. EASYRICE MP1 là hệ thống kiểm tra giống lúa, được trang bị công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), giúp phân tích đặc tính cũng như phân biệt giống lúa mong muốn với các giống lúa tạp nhiễm khác mà không làm hỏng hạt lúa.
Theo giới thiệu của Easy Rice Việt Nam, hệ thống AI kiểm tra giống lúa này đã được thử nghiệm thành công tại thị trường Thái Lan và Ấn Độ.
Với các ưu điểm nổi trội là độ chính xác trên 95%; tiết kiệm thời gian, chỉ trong vòng 3-5 phút có thể tách 400-600 hạt lúa, so 30 phút trước đây để tách 100 hạt. Từ đó, cho ra kết quả nhanh chóng, giảm nguy cơ sai sót, cung cấp kết quả đáng tin cậy và chính xác.
Theo các nhà khoa học, việc đưa AI vào giám định sẽ nâng cao độ tin cậy trong thương mại, nhất là khi thị trường ngày càng đòi hỏi gạo thuần chủng, chất lượng cao.
Riêng Đồng bằng sông Cửu Long đang là vùng trũng về chất lượng hạt giống lúa và có tỷ lệ sử dụng giống lúa không chính quy, không qua công nghệ chế biến nhiều nhất. Do đó, việc đổi mới công nghệ nghiên cứu, chọn tạo là yêu cầu phát triển tất yếu.
