Phát biểu khai mạc Đại hội, Tiến sĩ Phan Chí Hiếu, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, với tinh thần "Đoàn kết-Kỷ cương-Trách nhiệm-Sáng tạo-Bứt phá", Đảng bộ Viện Hàn lâm tiếp tục phát huy truyền thống, thế mạnh và bản sắc, tăng cường đoàn kết, kỷ cương, sáng tạo, nỗ lực vượt khó, nắm bắt thời cơ, quyết tâm xây dựng Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam thành trung tâm nghiên cứu trọng điểm, ngang tầm các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới.
Thành tựu nổi bật nhiệm kỳ 2020-2025
Thay mặt Đoàn Chủ tịch, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Minh, Phó Bí thư Đảng bộ, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam đã trình bày Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đảng bộ nhiệm kỳ 2020-2025.
Theo đó, trong nhiệm kỳ vừa qua, Đảng ủy Viện Hàn lâm đã lãnh đạo thực hiện hiệu quả các chương trình, đề án nghiên cứu trọng điểm, bám sát mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội và chủ trương của Đảng. Các nghiên cứu tập trung vào những vấn đề cốt lõi trên các phương diện kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, môi trường và đối ngoại.
Đặc biệt triển khai thành công các đề án lớn như Biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam, nghiên cứu di tích khảo cổ học Óc Eo-Ba Thê-Nền Chùa, chỉnh lý di tích Hoàng thành Thăng Long.
Viện Hàn lâm đã thực hiện 961 đề tài độc lập cấp Bộ, 2.074 đề tài cấp cơ sở, 76 đề tài cấp quốc gia và 157 đề tài quỹ Nafosted, tổ chức hàng trăm diễn đàn khoa học trong nước và quốc tế. Công tác tư vấn chính sách đạt nhiều kết quả ấn tượng với 331 báo cáo tư vấn gửi đến các cơ quan Đảng và Nhà nước, tăng gấp 3 lần so nhiệm kỳ trước.
Đáng chú ý là báo cáo tổng kết "Lý luận và thực tiễn qua 40 năm đổi mới", các báo cáo phân tích tình hình kinh tế-xã hội trong và ngoài nước. Từ tháng 3/2024, Viện Hàn lâm định kỳ hằng tháng có báo cáo phân tích, dự báo và tư vấn chính sách phục vụ phiên họp Chính phủ.
Đảng ủy Viện đã lãnh đạo Học viện Khoa học Xã hội khắc phục các khó khăn trong hoạt động đào tạo sau đại học. Đến đầu năm 2025 đã đăng ký tuyển sinh lại một số mã ngành. Từ 2020-2024, có 2.955 học viên cao học và 694 nghiên cứu sinh tốt nghiệp. Đồng thời tổ chức nhiều lớp bồi dưỡng nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học, ưu tiên đội ngũ cán bộ trẻ.
Trong công tác xây dựng Đảng, Đảng ủy Viện Hàn lâm đã chỉ đạo kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đổi mới phương thức điều hành, duy trì nền nếp sinh hoạt. Công tác tư tưởng được quan tâm với việc nắm bắt diễn biến tư tưởng, đấu tranh phản bác quan điểm sai trái. Ban Chỉ đạo 35 được kiện toàn để đấu tranh phản bác trên Internet, mạng xã hội. Việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh được triển khai nghiêm túc, hiệu quả.
Viện Hàn lâm đã sắp xếp, tinh gọn bộ máy hiệu quả. Từ 2020-2022 giảm 102 đơn vị cấp phòng; năm 2023-2024 tiếp tục giảm từ 42 xuống 38 đơn vị trực thuộc. Năm 2025 tiếp tục giảm 12 đơn vị, từ 38 xuống 26 đơn vị trực thuộc.
Công tác quy hoạch cán bộ được thực hiện theo Quy định 50-QĐ/TW. Đảng ủy cũng đã kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy phù hợp với đổi mới hệ thống chính trị. Thực hiện cơ bản việc nhất thể hóa chức danh bí thư cấp ủy là thủ trưởng đơn vị. Đã kết nạp 100 quần chúng ưu tú vào Đảng; công nhận chính thức cho 106 đảng viên dự bị; đã xử lý kỷ luật 7 đảng viên, khai trừ 2 đảng viên và xóa tên 5 đảng viên không đủ tư cách.
Viện Hàn lâm cũng đã hoàn thành chương trình kiểm tra, giám sát cả nhiệm kỳ, kiểm tra chuyên đề 11 tổ chức đảng và 11 đảng viên lãnh đạo, giám sát 100% tổ chức đảng cơ sở. Công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí được triển khai với các quy định phòng ngừa các hiện tượng tiêu cực.
Công tác dân vận được thực hiện qua nhiều hình thức phù hợp với cơ quan nghiên cứu khoa học. Đảng ủy đã chỉ đạo thực hiện nghiêm Quy chế dân chủ cơ sở, tổ chức các hội nghị viên chức theo đúng quy định. Đoàn Thanh niên tổ chức thành công Đại hội lần XX nhiệm kỳ 2022-2027, triển khai hiệu quả Chương trình phát triển thanh niên. Công đoàn Viện Hàn lâm tổ chức Đại hội khóa XXI nhiệm kỳ 2023-2028, tích cực bảo vệ quyền lợi viên chức, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ và giải thể, kết thúc hoạt động theo quy định.
Các mục tiêu phấn đấu của Đảng bộ nhiệm kỳ 2025-2030
Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam xác định rõ, nghiên cứu khoa học là nhiệm vụ quan trọng. Phấn đấu nâng cao toàn diện chất lượng nghiên cứu khoa học cơ bản, tiếp tục triển khai các chương trình nghiên cứu lớn, quan trọng, từng bước tiệm cận chuẩn mực quốc tế.
Tập trung nghiên cứu cung cấp luận cứ khoa học cho việc xây dựng chiến lược, lộ trình để Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, trở thành quốc gia có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao năm 2030 và thu nhập cao năm 2045. Phấn đấu 100% chương trình nghiên cứu trọng điểm đạt yêu cầu trở lên, tăng 5-10% ấn phẩm quốc tế mỗi năm, đến 2030 có ít nhất 2 tạp chí đạt chuẩn quốc tế.
Xây dựng Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam trở thành cơ quan tư vấn chính sách hàng đầu của Đảng, Nhà nước bằng việc cung cấp luận cứ khoa học quan trọng cho hoạch định đường lối, chiến lược, chính sách xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chủ động có báo cáo tư vấn kịp thời trong các vấn đề quan trọng, cấp thiết thuộc lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn. Tạo chuyển biến căn bản, nâng cao chất lượng các báo cáo tư vấn chính sách và tư vấn phát triển khoa học xã hội.
Trong việc đào tạo, bồi dưỡng nhân lực, Viện Hàn lâm chuẩn bị đầy đủ điều kiện để nâng cấp Học viện Khoa học xã hội thành cơ sở giáo dục đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ theo định hướng nghiên cứu và ứng dụng. Gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và nghiên cứu trên cơ sở hợp tác với các Viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo trong và ngoài Viện Hàn lâm, các cơ quan, doanh nghiệp trung ương và địa phương nhằm cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho toàn xã hội.
Trong lãnh đạo công tác xây dựng Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu, Viện Hàn lâm phấn đấu thực hiện tốt công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức, kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Học tập, quán triệt nghiêm túc Nghị quyết Đại hội XIV của Đảng và các văn bản của Trung ương. Đổi mới nội dung, phương thức công tác tư tưởng, tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch.
Tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 4, Kết luận 21-KL/TW về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Cùng với đó, hoàn thiện mô hình, chức năng của Viện Hàn lâm bảo đảm thực hiện hiệu quả chức năng cơ quan nghiên cứu ngang tầm các nước tiên tiến theo Nghị quyết 45-NQ/TW và Nghị quyết 57-NQ/TW.
Tiếp tục sắp xếp mô hình tổ chức theo hướng tinh gọn, hiệu quả. Thực hiện đúng quy hoạch cán bộ lãnh đạo gắn với đánh giá, luân chuyển, đào tạo bồi dưỡng. Có đội ngũ nhà khoa học chất lượng tương đồng với khu vực, hệ thống thông tin thư viện hiện đại hàng đầu quốc gia về khoa học xã hội và nhân văn.
Kiện toàn tổ chức đảng phù hợp với sắp xếp bộ máy theo Nghị quyết 18-NQ/TW. Xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách công tác đảng đủ số lượng và chất lượng. Nâng cao năng lực lãnh đạo cho cấp ủy viên cơ sở, thực hiện chủ trương bí thư cấp ủy là thủ trưởng đơn vị. Nâng cao chất lượng sinh hoạt đảng, chú trọng chất lượng đảng viên, phòng chống cơ hội chính trị.
Viện Hàn lâm phấn đấu nhiệm kỳ 2025-2030 trở thành tổ chức Đảng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật Đảng được tăng cường, giám sát chặt chẽ, bài bản, khoa học, kịp thời và hiệu quả theo hướng mở rộng, có trọng tâm, trọng điểm.
Tập trung kiểm tra, giám sát người đứng đầu, cán bộ chủ chốt ở những lĩnh vực dễ phát sinh vi phạm. Thực hiện nghiêm công tác kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng với các biện pháp mạnh mẽ, quyết liệt. Xử lý kiên quyết, nghiêm minh tổ chức đảng, đảng viên sai phạm, không có ngoại lệ.
Phấn đấu đổi mới phương thức lãnh đạo công tác dân vận, thực hiện tốt quy chế dân chủ cơ sở với phương châm "Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng". Định hướng Đoàn Thanh niên tập trung nâng cao năng lực đoàn viên, thanh niên. Phát huy vai trò giám sát, phản biện của các tổ chức đoàn thể trong xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh.
Đại hội đã nghe báo cáo kiểm điểm công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Ban Chấp hành Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhiệm kỳ 2020-2025.
Các tham luận tại đại hội đã đề cập đến các vấn đề: Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn phục vụ phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, nâng cao chất lượng tư vấn chính sách về phát triển kinh tế tư nhân, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tăng cường hợp tác quốc tế, gắn kết hoạt động nghiên cứu khoa học với phục vụ nhu cầu xã hội.
Để lãnh đạo thực hiện thắng lợi Nghị quyết của Đại hội, Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Đảng bộ nhiệm kỳ 2025-2030.
Đại hội cũng tiến hành bầu Đoàn đại biểu dự Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030.
Tập trung năng lực nghiên cứu khoa học xã hội phục vụ các chủ trương, chính sách lớn
Phát biểu chỉ đạo tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng ghi nhận: Trong nhiệm kỳ qua, Đảng bộ Viện Hàn lâm đã phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt trong những năm đầu nhiệm kỳ khi vừa phải lãnh đạo khắc phục những vi phạm khuyết điểm, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, vừa phải tập trung ổn định hoạt động, đặt nền tảng cho giai đoạn phát triển mới.
Với sự nỗ lực, cố gắng và quyết tâm cao, Đảng bộ Viện Hàn lâm đã từng bước vượt qua khó khăn, khắc phục các khuyết điểm và có những bước chuyển mình quan trọng với nhiều kết quả đáng ghi nhận. Thay mặt Đảng ủy Chính phủ, Phó Thủ tướng biểu dương và chúc mừng những kết quả đã đạt được của Đảng ủy Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam.
Bên cạnh đó, Phó Thủ tướng cũng chỉ ra những vấn đề còn tồn tại như: Công tác cán bộ những năm đầu nhiệm kỳ còn nhiều hạn chế. Một số đơn vị chưa chú trọng đến công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, quản lý nên chưa chủ động trong kiện toàn cán bộ lãnh đạo các cấp; Số lượng đề tài, nhiệm vụ khoa học cấp quốc gia giảm mạnh so nhiệm kỳ trước; việc thực hiện một số chương trình, đề án lớn còn lúng túng, chưa đạt tiến độ đề ra; Công tác kiểm tra, giám sát của một số tổ chức cơ sở đảng chưa chủ động; một số chỉ tiêu chưa đạt so với Nghị quyết Đại hội Đảng bộ nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra.
Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, tình hình khu vực và thế giới có nhiều chuyển biến nhanh chóng, phức tạp và khó lường. Trong nước, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được Đảng và Nhà nước xác định là quốc sách hàng đầu, là động lực và nền tảng cho sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.
Theo đó, Bộ Chính trị đã ban hành "Bộ tứ trụ cột” (Nghị quyết 57 về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; Nghị quyết 59 về hội nhập quốc tế; Nghị quyết 66 về đổi mới công tác xây dựng pháp luật; Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân); cùng với các Nghị quyết sẽ ban hành về y tế, giáo dục, kinh tế nhà nước, đầu tư trực tiếp nước ngoài... sẽ tạo nền tảng và động lực quan trọng thúc đẩy phát triển đất nước trong giai đoạn tới.
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam có vị trí rất quan trọng, là tổ chức nghiên cứu khoa học xã hội cơ bản hàng đầu của quốc gia; cung cấp luận cứ khoa học cho Đảng và Nhà nước nhằm hoạch định đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Để tiếp tục phát huy vai trò tiên phong này, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đề nghị trong nhiệm kỳ 2025-2030, Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cần tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm sau:
Thứ nhất, từng cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên phải nêu cao tinh thần đoàn kết, nhận thức sâu sắc, đầy đủ về vị trí, vai trò của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị gắn với nhiệm vụ chính trị, nhiệm vụ chuyên môn của Viện Hàn lâm và từng đơn vị. Đồng thời, phát huy vai trò hạt nhân lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng nhằm xây dựng cơ quan, đơn vị, đoàn kết, vững mạnh cả về tư tưởng, chính trị, tổ chức, kiểm tra và dân vận, xem đây là nhiệm vụ then chốt, bảo đảm cho thắng lợi của sự nghiệp đổi mới.
Thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình, diễn biến tư tưởng của đội ngũ cán bộ, đảng viên, người lao động để có biện pháp xử lý kịp thời, hiệu quả những vấn đề nảy sinh. Thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng, đặc biệt là nguyên tắc tập trung dân chủ; quan tâm công tác phát triển Đảng gắn với nâng cao chất lượng đội ngũ đảng viên.
Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực đối với các tổ chức Đảng và đảng viên, xem đây là nhiệm vụ thường xuyên, trọng yếu. Tiếp tục nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, bảo đảm sự đồng thuận, kỷ cương và giữ vững kỷ luật trong Đảng, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của Viện Hàn lâm.
Thứ hai, tiếp tục tập trung năng lực nghiên cứu khoa học xã hội phục vụ các chủ trương, chính sách lớn và mục tiêu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đẩy mạnh công tác nghiên cứu lý luận, cung cấp luận cứ khoa học cho Đảng và Nhà nước trong việc hoạch định đường lối, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chính sách phát triển kinh tế xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Đây cũng là một nhiệm vụ quan trọng của Viện Hàn lâm mà Lãnh đạo Đảng, Nhà nước kỳ vọng. Ưu tiên các lĩnh vực nghiên cứu có tính đột phá, nâng cao năng lực tư vấn chính sách và dự báo chiến lược để gắn kết chặt chẽ hơn nữa nghiên cứu với nhu cầu thực tiễn của xã hội.
Tập trung hình thành các Nhóm nghiên cứu mạnh, mũi nhọn (Think Tank) có tầm cỡ khu vực và thế giới trên cơ sở tiếp tục sắp xếp, tinh gọn bộ máy tổ chức theo hướng hiệu lực, hiệu quả. Qua đó, đưa Viện Hàn lâm phát triển ngang tầm với các cơ sở nghiên cứu của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, xứng đáng với sứ mệnh được Đảng, Nhà nước giao phó.
Thứ ba, chú trọng công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ khoa học đầu ngành, các nhà khoa học trẻ tài năng; tạo cơ chế, chính sách thu hút, trọng dụng nhân tài, đặc biệt là các nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài; xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, năng động, khuyến khích đổi mới sáng tạo.
Thứ tư, thúc đẩy chuyển đổi số và hợp tác quốc tế; chủ động tham gia vào mạng lưới nghiên cứu quốc tế, các chương trình khoa học xã hội lớn của thế giới. Tăng cường hợp tác với các Viện nghiên cứu, trường đại học hàng đầu thế giới, đặc biệt là thông qua các chương trình trao đổi nghiên cứu sinh và triển khai các công trình nghiên cứu chung; phát huy vai trò là cầu nối giữa nền khoa học xã hội trong nước và cộng đồng nghiên cứu quốc tế.
Thứ năm, tham gia đóng góp ý kiến vào văn kiện Đại hội 14 của Đảng, tham gia ý kiến vào các văn kiện và bầu đoàn đại biểu tham dự Đại hội Đảng bộ Chính phủ lần thứ nhất. Trên cơ sở dự thảo các văn kiện, đề nghị mỗi đại biểu phát huy dân chủ, trí tuệ, tập trung thảo luận, phân tích, đóng góp ý kiến vào Dự thảo các văn kiện để các văn kiện của Đảng có tính hành động cao, góp phần quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.
Phó Thủ tướng tin tưởng rằng, với tinh thần đoàn kết, ý chí quyết tâm cao, Đảng bộ Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam sẽ lãnh đạo Viện hoàn thành xuất sắc các mục tiêu, nhiệm vụ mà Đại hội đề ra, tiếp tục giữ vững truyền thống, ngọn lửa tiên phong trong nghiên cứu, sớm trở thành một trung tâm nghiên cứu trọng điểm về khoa học xã hội và nhân văn ngang tầm các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới.
