Hội thảo nhằm trao đổi, làm rõ những xu hướng mới trong quá trình hình thành các chuẩn mực quyền con người tại Liên hợp quốc, đồng thời phân tích những tác động và gợi mở định hướng chính sách phù hợp cho Việt Nam trong giai đoạn tới.
Thực tiễn cho thấy, trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những biến đổi sâu sắc do chuyển đổi số, biến đổi khí hậu, các thách thức an ninh phi truyền thống và sự tái cấu trúc trật tự đa phương, hệ thống quyền con người quốc tế cũng đang mở rộng về nội hàm và phạm vi điều chỉnh. Bên cạnh các quyền truyền thống, nhiều quyền con người mới như quyền phát triển, quyền môi trường, quyền trong không gian số, quyền tiếp cận công nghệ và trí tuệ nhân tạo đang được đưa vào thảo luận, pháp điển hóa tại các cơ chế của Liên hợp quốc. Việc chủ động nghiên cứu, tham gia và đóng góp vào quá trình này có ý nghĩa quan trọng, không chỉ về mặt đối ngoại mà còn đối với việc hoàn thiện thể chế, chính sách trong nước.
Trong khuôn khổ Hội thảo, các đại biểu đã được nghe các tham luận chuyên sâu đến từ các cơ quan quản lý nhà nước, cơ sở nghiên cứu và đào tạo uy tín. Tham luận của Thạc sĩ Nguyễn Vũ Minh, Vụ Các tổ chức quốc tế (Bộ Ngoại giao), tập trung phân tích định hướng và kiến nghị cho Việt Nam khi tham gia định hình các quyền con người mới tại Liên hợp quốc.
Trên cơ sở các văn kiện quan trọng của Đảng như Nghị quyết số 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế, Chỉ thị số 25-CT/TW về đối ngoại đa phương và Kết luận số 125-KL/TW, tham luận khẳng định sự chuyển đổi mang tính chiến lược trong tư duy đối ngoại của Việt Nam, từ “tham gia” sang “chủ động đóng góp, kiến tạo và định hình luật chơi”.
Trong lĩnh vực quyền con người, cách tiếp cận này cho phép Việt Nam chuyển từ vị thế chủ yếu tiếp nhận chuẩn mực sang một chủ thể tích cực, có khả năng đóng góp trí tuệ, kinh nghiệm và quan điểm vào quá trình hình thành các chuẩn tắc quốc tế.
Tham luận cũng chỉ ra những thuận lợi căn bản của Việt Nam, trong đó nổi bật là sự phù hợp giữa các quyền con người mới với chủ trương “lấy con người làm trung tâm” của Đảng và Nhà nước; những thành tựu nổi bật trong phát triển kinh tế-xã hội, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội; cùng với hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện, đặc biệt trong lĩnh vực môi trường và phát triển bền vững.
Đồng thời, các thách thức cũng được nhận diện thẳng thắn, từ sự thiếu đồng thuận quốc tế về nội hàm các quyền mới, nguy cơ chính trị hóa nhân quyền, đến những khó khăn trong phối hợp liên ngành và nội luật hóa phù hợp với điều kiện quốc gia.
Ở góc độ pháp luật trong kỷ nguyên số, tham luận của Tiến sĩ Vũ Đình Hoàng, Vụ Nội chính (Văn phòng Chính phủ), đã làm rõ những thách thức mới đặt ra đối với hệ thống pháp luật bảo vệ quyền con người trước sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số và trí tuệ nhân tạo.
Tham luận phân tích đặc trưng của kỷ nguyên số, trong đó dữ liệu và khả năng kết nối liên tục trở thành tài nguyên và hạ tầng cốt lõi, kéo theo nguy cơ xâm phạm quyền riêng tư, lạm dụng dữ liệu cá nhân, gia tăng các hành vi vi phạm quyền con người mang tính xuyên biên giới.
Từ đó, tham luận nhấn mạnh yêu cầu đổi mới tư duy pháp luật theo hướng linh hoạt, dự báo và lấy quyền con người làm trung tâm trong quá trình hoạch định chính sách, nhằm vừa thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa bảo đảm an toàn pháp lý cho người dân.
Trong tham luận của Thạc sĩ Lê Quang Bình, Vụ Các tổ chức quốc tế, đã hệ thống hóa quá trình pháp điển hóa quyền phát triển và quyền môi trường tại Liên hợp quốc.
Tham luận làm rõ cơ sở pháp lý, lịch sử hình thành và những tranh luận quốc tế xoay quanh hai quyền này, đặc biệt trong giai đoạn 2021-2025, khi Liên hợp quốc thúc đẩy xây dựng dự thảo Công ước quốc tế về quyền phát triển và thông qua Nghị quyết của Đại hội đồng công nhận quyền con người được sống trong môi trường trong lành.
Trên cơ sở đó, tham luận phân tích hàm ý chính sách cho Việt Nam, nhấn mạnh sự cần thiết phải gắn quyền con người với phát triển bền vững, công bằng và hợp tác quốc tế, đồng thời bảo đảm hài hòa giữa cam kết quốc tế và lợi ích quốc gia.
Đáng chú ý, tham luận của Tiến sĩ Chu Thị Thúy Hằng, Phó Tổng Biên tập Tạp chí Pháp luật về quyền con người (Viện Quyền con người, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh), đã tập trung vào vấn đề bảo vệ quyền trẻ em trong quảng cáo và marketing số - một nội dung đang được Liên hợp quốc đặc biệt quan tâm. Tham luận chỉ rõ những nguy cơ trẻ em phải đối mặt trong môi trường số, từ việc bị thu thập và khai thác dữ liệu cá nhân, tiếp xúc với nội dung không phù hợp, đến sự tác động tinh vi của quảng cáo mang tính thương mại.
Từ kinh nghiệm và thảo luận quốc tế, tham luận đề xuất nhiều gợi ý chính sách nhằm hoàn thiện khung pháp lý, tăng cường trách nhiệm của Nhà nước, doanh nghiệp và xã hội trong bảo vệ quyền trẻ em trong không gian số.
Phiên thảo luận diễn ra sôi nổi với nhiều ý kiến trao đổi thẳng thắn, trách nhiệm, tập trung làm rõ yêu cầu Việt Nam cần chủ động hơn nữa trong các cơ chế đa phương, bảo vệ cách tiếp cận quyền con người gắn với phát triển, thúc đẩy nguyên tắc phi chính trị hóa nhân quyền, đồng thời tăng cường năng lực thể chế và nguồn nhân lực phục vụ công tác tham mưu chiến lược.
Phát biểu bế mạc Hội thảo, Đại tá Trần Viết Trung, Phó Cục trưởng Cục Đối ngoại (Bộ Công an), khẳng định Hội thảo đã hoàn thành tốt mục tiêu đề ra, với các tham luận và ý kiến thảo luận có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc. Các kết quả của Hội thảo sẽ là nguồn luận cứ quan trọng phục vụ công tác tham mưu cho Ban Chỉ đạo Nhân quyền, góp phần thúc đẩy sự tham gia chủ động, tích cực và có trách nhiệm của Việt Nam trong quá trình định hình các chuẩn mực quốc tế về quyền con người, phù hợp với chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước.
Hội thảo còn thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc chủ động hội nhập, đóng góp trí tuệ và trách nhiệm vào đời sống chính trị toàn cầu. Qua đó, tiếp tục khẳng định quan điểm nhất quán của Việt Nam về bảo vệ và thúc đẩy quyền con người vì mục tiêu phát triển bền vững, vì hạnh phúc của nhân dân và vì hòa bình, hợp tác của cộng đồng quốc tế.
