Cúm mùa gia tăng vào khoảng tháng 9, cần làm gì để phòng tránh?

Gia tăng trẻ mắc cúm mùa

Bệnh viện Nhi Trung ương ghi nhận số trẻ đến khám vì cúm mùa tăng đột biến trong 2 tháng qua. Các bác sĩ nhấn mạnh, nhiều trường hợp nhập viện do biến chứng viêm phổi, viêm tai giữa, co giật do sốt cao – những biến chứng nguy hiểm thường gặp ở trẻ em mắc cúm.

Tiến sĩ, bác sĩ Đào Hữu Nam, Trưởng Khoa Điều trị tích cực, Trung tâm Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, cúm mùa thường khởi phát với các triệu chứng: Sốt, ho khan, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi, đau cơ. Tuy nhiên, ở trẻ em và người có bệnh nền, bệnh có thể tiến triển nhanh, gây biến chứng nặng như: Viêm phổi nặng, suy hô hấp, viêm cơ tim, viêm não, mất nước, co giật do sốt cao và bội nhiễm vi khuẩn đường hô hấp.

Đáng chú ý, WHO cảnh báo cúm mùa năm nay có xu hướng diễn tiến phức tạp hơn, với nhiều ca biến chứng cần thở máy và chăm sóc tích cực, gây áp lực lớn lên hệ thống y tế.

Trong những tháng đầu năm 2025, miền bắc Việt Nam chứng kiến diễn biến phức tạp của dịch cúm mùa với nhiều ca bệnh nặng phải nhập viện. Bệnh viện Bạch Mai ghi nhận số lượng bệnh nhân phải thở máy và sử dụng máy tim phổi nhân tạo ECMO tăng cao, phản ánh mức độ nghiêm trọng của dịch.

Tiến sĩ Đoàn Thị Phương Lan, Phó Giám đốc Trung tâm Hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, cúm lây lan nhanh qua đường hô hấp, đặc biệt trong cộng đồng có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Virus cúm khi xâm nhập vào cơ thể yếu hoặc người có bệnh nền có thể gây biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp, nhiễm trùng thứ phát, tổn thương tim mạch, thậm chí đột quỵ.

Tỷ lệ tử vong và nhập viện do cúm cao gấp nhiều lần ở người lớn tuổi và người bệnh nền so với nhóm khác. Đặc biệt, người trên 65 tuổi có nguy cơ tử vong do cúm cao gấp 7 lần so với nhóm 50-64 tuổi. Sau nhiễm cúm, nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng 6-10 lần, nguy cơ đột quỵ tăng 3-10 lần, đặc biệt trong tuần đầu.

Người mắc bệnh mạn tính như tiểu đường, COPD cũng dễ mắc cúm và gặp biến chứng nghiêm trọng. Phụ nữ mang thai nhiễm cúm không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mẹ mà còn đe dọa sự phát triển của thai nhi. Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi dễ mắc cúm và chuyển biến nặng, đồng thời là nguồn lây lan trong cộng đồng.

Chủ động phòng bệnh cúm mùa

Virus cúm phát triển mạnh nhất trong môi trường khô và lạnh. Theo các chuyên gia, tháng 9, 10 là giai đoạn chuyển mùa, độ ẩm không khí giảm, nhiệt độ hạ thấp, tạo điều kiện lý tưởng để virus tồn tại và lan truyền qua không khí.

Đồng thời, tháng 9 là lúc học sinh, sinh viên trở lại trường học, các cơ quan, công sở đông đúc trở lại sau kỳ nghỉ hè. Môi trường đông người và ít lưu thông không khí trở thành “ổ dịch” thuận lợi để virus lây truyền qua đường hô hấp.

Vaccine cúm cần khoảng 2 tuần để cơ thể sản xuất đủ kháng thể bảo vệ. Việc tiêm phòng vào tháng 9, 10 giúp có miễn dịch kịp thời trước khi mùa cúm cao điểm bắt đầu (từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau).

Bác sĩ Nguyễn Tuấn Hải, hệ thống Tiêm chủng Safpo/Potec cho biết, theo WHO, các chủng virus cúm thay đổi hàng năm. Vì vậy, tiêm phòng hàng năm là cần thiết để bảo vệ cơ thể trước các chủng virus mới nhất.

Dù có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vaccine, tỷ lệ tiêm phòng cúm ở Việt Nam vẫn rất thấp. Theo khảo sát của Bộ Y tế năm 2023, chưa đến 6% người cao tuổi tiêm phòng cúm hàng năm, phần lớn do tâm lý chủ quan và thiếu tư vấn y tế chủ động.

Nhiều nghiên cứu quốc tế cho thấy tiêm vaccine cúm giúp giảm đáng kể các biến chứng và tử vong. Ở người cao tuổi sống tại viện dưỡng lão, tiêm phòng cúm giảm 45% nguy cơ nhập viện do biến cố tim mạch và 42% nguy cơ tử vong do viêm phổi.

Với bệnh nhân tiểu đường, tiêm phòng giảm 72% biến chứng nghiêm trọng ở nhóm 18-64 tuổi và 39% nhóm lớn tuổi. Trẻ em tiêm vaccine cúm giảm 77% nguy cơ nghỉ học, 75% nguy cơ nhập viện và giảm số ngày cha mẹ nghỉ làm chăm sóc.

WHO và Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo tiêm vaccine cúm hàng năm, vào bất kỳ thời điểm nào khi vaccine có sẵn. Các nhóm ưu tiên gồm người cao tuổi, người có bệnh nền, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, nhân viên y tế, giáo viên và những người thường xuyên tiếp xúc cộng đồng.

Tiến sĩ Đoàn Thị Phương Lan nhấn mạnh, tư vấn chủ động của nhân viên y tế trong khám chữa bệnh, đặc biệt với người cao tuổi và bệnh nền, sẽ giúp nâng cao tỷ lệ tiêm chủng, giảm nguy cơ nhập viện và tử vong do cúm. Đây không chỉ là biện pháp phòng bệnh hiệu quả mà còn là sự chăm sóc toàn diện, có trách nhiệm.