Nhà máy nước Võ Xu nằm trên địa bàn phường Bình Thuận, tỉnh Lâm Đồng.
Nhà máy nước Võ Xu nằm trên địa bàn phường Bình Thuận, tỉnh Lâm Đồng.

Chuyển đổi số trong cấp nước nông thôn ở Lâm Đồng

Trước yêu cầu nâng cao chất lượng sống khu vực nông thôn giai đoạn 2026-2030, việc hoàn thiện, nâng cấp hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung, bảo đảm chất lượng nước đạt chuẩn theo quy định, đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý, vận hành đang trở thành nhiệm vụ trọng tâm của ngành nông nghiệp và môi trường.

Trong Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026-2030, tiêu chí nước sạch được nâng lên với yêu cầu cao hơn về tỷ lệ hộ dân sử dụng nước đạt quy chuẩn, an toàn cấp nước và hiệu quả quản lý công trình.

Nâng cao chất lượng nước

Tại tỉnh Lâm Đồng, tính đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ dân nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 98%, song tỷ lệ sử dụng nước sạch đáp ứng quy chuẩn mới đạt 58%; trong đó, nước sạch từ các công trình cấp nước tập trung chiếm 34,27%. Thực tiễn này cho thấy, bên cạnh việc mở rộng độ bao phủ, yêu cầu đặt ra là phải nâng cao chất lượng nước, tính an toàn và tính bền vững của hệ thống cấp nước nông thôn, để tiêu chí nước sạch được thực hiện thực chất, không chỉ dừng ở con số.

Trong Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới các cấp giai đoạn 2026-2030, tiêu chí nước sạch được nâng lên với yêu cầu cao hơn về tỷ lệ hộ dân sử dụng nước đạt quy chuẩn, an toàn cấp nước và hiệu quả quản lý công trình.

Hiện toàn tỉnh có 624 công trình cấp nước tập trung khu vực nông thôn, nhưng số công trình hoạt động bền vững mới chiếm hơn 27%; gần một nửa số công trình không còn hoạt động, chủ yếu do mô hình quản lý phân tán, thiếu nguồn lực duy tu, bảo dưỡng. Thực trạng đó đặt ra yêu cầu cấp thiết phải kiện toàn mô hình quản lý, tập trung đầu mối vận hành, gắn với ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, nhằm nâng cao hiệu quả khai thác và kéo dài “tuổi thọ” công trình.

Là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng, Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh (Trung tâm) đang trực tiếp quản lý, vận hành 55 công trình cấp nước tập trung. Những năm gần đây, Trung tâm tập trung đầu tư nâng cấp công nghệ xử lý nước, áp dụng các giải pháp như lắng lamella, lọc trọng lực, rửa lọc tự động; đồng thời triển khai hệ thống biến tần điều tiết áp lực mạng lưới, góp phần giảm tỷ lệ thất thoát nước xuống dưới 16%. Đây là bước đi quan trọng nhằm nâng cao hiệu quả vận hành, tiết kiệm tài nguyên nước và giảm chi phí sản xuất.

Công nghệ và dữ liệu số giữ vai trò then chốt

Công tác chuyển đổi số được triển khai đồng bộ trong toàn bộ chuỗi cung ứng nước sạch nông thôn, từ quản lý, vận hành công trình, theo dõi lưu lượng, áp lực, chất lượng nước, đến ghi chỉ số, phát hành hóa đơn và thanh toán không dùng tiền mặt. Hệ thống thông tin địa lý (GIS) được ứng dụng để quản lý mạng lưới đường ống, giúp theo dõi, cập nhật và xử lý kịp thời các sự cố trên toàn tuyến. Camera giám sát được lắp đặt tại các công trình cấp nước, cho phép theo dõi vận hành 24/24 giờ, góp phần nâng cao tính minh bạch và kỷ luật trong quản lý.

Cùng với đó, công tác kiểm soát chất lượng nước được tăng cường một cách bài bản. Trung tâm đã đầu tư phòng thử nghiệm đạt tiêu chuẩn ISO/IEC 17025 đối với các chỉ tiêu hóa lý, đồng thời hoàn thiện điều kiện để đạt chứng nhận VILAS đối với các chỉ tiêu vi sinh. Kết quả thử nghiệm chất lượng nước được cập nhật và công khai trên cổng thông tin điện tử, giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin, qua đó củng cố niềm tin vào dịch vụ cấp nước sinh hoạt tập trung.

Việc hoàn thiện hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung phải gắn với đổi mới mô hình quản lý và ứng dụng công nghệ. Đây là điều kiện quan trọng để thực hiện thực chất tiêu chí nước sạch trong xây dựng nông thôn mới, không chạy theo số lượng mà đặt chất lượng và tính bền vững lên hàng đầu.

Ông Trần Văn Liêm, Giám đốc Trung tâm Nước sạch và

Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Lâm Đồng

Theo ông Trần Văn Liêm, Giám đốc Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Lâm Đồng: “Việc hoàn thiện hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung phải gắn với đổi mới mô hình quản lý và ứng dụng công nghệ. Đây là điều kiện quan trọng để thực hiện thực chất tiêu chí nước sạch trong xây dựng nông thôn mới, không chạy theo số lượng mà đặt chất lượng và tính bền vững lên hàng đầu”. Điều này cũng phản ánh rõ định hướng chung của ngành trong giai đoạn tới là chuyển từ tư duy “mở rộng bao phủ” sang “nâng cao chất lượng dịch vụ”, trong đó công nghệ và dữ liệu số giữ vai trò then chốt.

Thực tiễn từ Lâm Đồng cho thấy, khi công trình được quản lý tập trung, vận hành bằng công nghệ và dữ liệu số, chất lượng nước được kiểm soát tốt hơn, dịch vụ cấp nước ổn định hơn, sự hài lòng và niềm tin của người dân được củng cố rõ rệt. Đây chính là nền tảng quan trọng để bảo đảm an sinh xã hội, nâng cao chất lượng sống khu vực nông thôn, đồng thời tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội bền vững trong giai đoạn mới.

Xem thêm