Các đồng chí: Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Lợi, Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Trương Hồ Hải, Viện trưởng Viện Nhà nước và pháp luật, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý khoa học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tào Thị Quyên, Phó Viện trưởng Viện Nhà nước và pháp luật, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh đồng chủ trì Hội thảo.
Tham gia Hội thảo có các chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ lãnh đạo, quản lý đến từ nhiều ban, bộ, ngành, cơ quan Trung ương và địa phương, các trường đại học, học viện trong cả nước.
Đề dẫn Hội thảo do Giáo sư, Tiến sĩ Lê Văn Lợi trình bày, nêu rõ: Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, “liêm” là phẩm chất cốt lõi của người cán bộ, đảng viên, là yếu tố quyết định đến lòng tin của dân đối với Đảng và Nhà nước. Liêm chính không chỉ là chuẩn mực đạo đức cá nhân, mà còn là nền tảng đạo lý của một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Trong quan niệm truyền thống phương đông, “liêm” gắn liền sự trong sạch, thanh cao; “chính” là sự ngay thẳng, công minh.
Liêm chính hiện nay đã trở thành yêu cầu mang tính thể chế trong quản trị quốc gia, trong tổ chức doanh nghiệp, trong giáo dục công dân và trong toàn bộ hệ sinh thái xã hội. Văn hóa liêm chính là "lá chắn mềm" để phòng, chống tham nhũng từ gốc, tạo lập môi trường sống lành mạnh, minh bạch, công bằng và nhân văn.
Trong kỷ nguyên mới, việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống chính trị thực sự trong sạch, vững mạnh đủ sức lãnh đạo, điều hành quản trị quốc gia theo hướng hiện đại là một trong những yêu cầu đặc biệt quan trọng. Trong đó, xây dựng văn hóa liêm chính là một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, đặc biệt là trong công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay. Văn hóa liêm chính là nền tảng để xây dựng ý thức và thực hành liêm chính của cán bộ, đảng viên trong Đảng và hệ thống chính trị.
Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh yêu cầu đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức phải rèn luyện đức tính liêm khiết, xây dựng văn hóa tiết kiệm, không tham nhũng, lãng phí; tiếp tục xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo, phát triển, liêm chính, hành động; đẩy mạnh phòng, chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; tạo đột phá trong cải cách hành chính.
Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta luôn thể hiện quyết tâm cao trong công cuộc xây dựng Nhà nước liêm chính, hành động, vì nhân dân phục vụ; đã ban hành nhiều chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật tạo cơ sở chính trị, pháp lý cho xây dựng văn hóa liêm chính. Nhờ đó, công tác phòng, chống tham nhũng được đẩy mạnh, quyết liệt và đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, văn hóa liêm chính hiện nay chưa thực sự trở thành nếp sống phổ biến, chưa được thể chế hóa đồng bộ trong các lĩnh vực: hành chính công, giáo dục, truyền thông, quản trị doanh nghiệp... Vẫn còn tình trạng nhận thức phiến diện về liêm chính, thậm chí nhầm lẫn liêm chính với “cam chịu”, “thủ thế”, thiếu chủ động hành động tích cực vì công lý và lợi ích công; thiếu cơ chế ghi nhận, bảo vệ và tôn vinh người tố giác tiêu cực.
Trong một số cơ quan hành chính vẫn dung dưỡng sự im lặng, nể nang, thỏa hiệp với sai phạm; hệ thống giáo dục, đặc biệt ở bậc phổ thông và đại học, chưa tích hợp hiệu quả việc giáo dục về liêm chính trong chương trình đào tạo. Doanh nghiệp thiếu khung hướng dẫn cụ thể để thực hành liêm chính một cách bài bản…
Phân tích những tồn tại của tình trạng trên, hội thảo nhận định nguyên nhân chủ yếu là do: Nhận thức chưa đầy đủ và chưa thống nhất về liêm chính; thể chế và công cụ giám sát liêm chính chưa hoàn thiện; thiếu các quy định pháp lý cụ thể để thể chế hóa yêu cầu liêm chính trong hành vi công vụ, quản trị doanh nghiệp, giáo dục...; chưa có bộ chỉ số đo lường văn hóa liêm chính hoặc công cụ đánh giá hiệu quả thực thi liêm chính một cách khách quan; cơ chế khuyến khích và bảo vệ người tố giác hành vi thiếu liêm chính còn yếu, khiến người dân và cán bộ e ngại; giáo dục và truyền thông về liêm chính chưa hiệu quả; văn hóa tổ chức còn nặng tính hình thức và dung dưỡng sự thỏa hiệp; thiếu sự tham gia và giám sát mạnh mẽ từ xã hội…
Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 16/1/2025 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư yêu cầu: Phát huy hơn nữa vai trò của báo chí, truyền thông trong công tác thông tin, tuyên truyền, tạo sự lan tỏa mạnh mẽ, sâu rộng trong toàn xã hội về giáo dục cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, nhất là những tấm gương tiêu biểu về đạo đức cách mạng, hết lòng vì nước, vì dân trong lịch sử dân tộc và các giai đoạn cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng để góp phần củng cố, tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ.
Tiếp tục rà soát, bổ sung, hoàn thiện quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, quy định, quy chế của cơ quan, tổ chức, đơn vị và hương ước, quy ước của cộng đồng dân cư về giáo dục và thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, xây dựng văn hóa liêm chính, tiết kiệm, không tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để thực hiện trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị và hệ thống chính trị…
Các bài viết được gửi đến hội thảo và các ý kiến phát biểu tham luận tại hội thảo sát thực tiễn xây dựng văn hóa liêm chính ở nước ta, nhằm làm sâu sắc thêm lý luận về văn hóa liêm chính, phù hợp đặc trưng của nước ta.
Nhiều ý kiến có tính phát hiện và chia sẻ các mô hình, sáng kiến hiệu quả từ thực tiễn trong nước và quốc tế; phân tích, đánh giá thực trạng xây dựng văn hóa liêm chính ở nước ta, chỉ rõ thành công, hạn chế và nguyên nhân, nhận diện những vấn đề đặt ra trong việc xây dựng văn hóa liêm chính, đồng thời nêu nhiều đề xuất, kiến nghị những giải pháp cụ thể để tiếp tục thực hiện tốt quan điểm chỉ đạo của Đảng về xây dựng văn hóa liêm chính ở nước ta hiện nay.
Vận dụng, phát triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh về “cần, kiệm, liêm, chính” trong hoạt động công vụ ở nước ta hiện nay, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Tào Thị Quyên cho rằng: Trước hết, cán bộ, đảng viên phải nêu gương sáng về đạo đức, là hạt nhân đoàn kết, chỗ dựa cho quần chúng nhân dân trong công việc, cuộc sống.
Liêm chính trước hết phải thể hiện ở sự nghiêm khắc với bản thân, có sự phân định rạch ròi, rõ ràng giữa việc công và việc tư, luôn đặt lợi ích của đất nước, lợi ích chung lên trên hết, trước hết. Trong công việc phải tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cấp dưới, xây dựng môi trường văn hóa công sở nhân văn, đoàn kết, yêu thương gắn bó, chia sẻ; giải quyết hài hòa các mối quan hệ giữa cấp trên và cấp dưới, giữa cán bộ với nhân dân; luôn lắng nghe ý kiến phản hồi, kịp thời tự soi, tự sửa, nêu cao tính tự phê bình và phê bình, cầu thị và khiêm tốn.
Cùng quan điểm này, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Báo nêu ý kiến: Cần thiết lập cơ chế kiểm soát đạo đức nội bộ, như: Phương pháp đánh giá toàn diện, đa chiều năng lực, phẩm chất và hành vi làm việc của một cá nhân dựa trên nhiều nguồn ý kiến khác nhau. Người được đánh giá sẽ nhận phản hồi từ cấp trên trực tiếp, đồng nghiệp cùng cấp, cấp dưới (nếu có), bản thân người được đánh giá (tự đánh giá), đối tượng bên ngoài có liên quan (người dân, khách hàng, đối tác, doanh nghiệp...).
Trong hoạt động công vụ, đánh giá toàn diện, đa chiều giúp hình dung rõ ràng cán bộ, công chức có thực sự “liêm, chính, tận tụy, công tâm” như biểu hiện trước lãnh đạo, hay chỉ là hình thức. Như vậy, phản hồi đa chiều giúp tránh thiên vị hoặc cảm tính trong đánh giá cán bộ; phát hiện “vấn đề ngầm”.
Cán bộ có thể rất chỉn chu trước cấp trên nhưng lại có thể cửa quyền với dân. Khi cán bộ được nhìn lại bản thân từ nhiều góc nhìn, cán bộ sẽ có động lực tự sửa đổi. Do đó, phương pháp đánh giá toàn diện, đa chiều là công cụ quản trị nhân sự hiện đại, giúp phát hiện đúng, đánh giá trúng, sửa sai kịp thời. Khi vận dụng đúng trong hoạt động công vụ sẽ là phương pháp hiệu quả để hiện thực hóa tinh thần “cần, kiệm, liêm, chính” bằng hành động cụ thể và dữ liệu phản hồi thực tế.
Đồng thời, công khai kết quả thi đua đạo đức công vụ, tổ chức lấy ý kiến nhân dân đánh giá cán bộ thông qua các cổng dịch vụ công. Trong bối cảnh hiện nay, với sự phát triển của chính phủ điện tử và chuyển đổi số, việc công khai các chỉ số đạo đức công vụ và tổ chức lấy ý kiến người dân chính là một hình thức hiện đại của cơ chế dân biết, dân bàn, dân kiểm tra.
Nội dung cụ thể của giải pháp này là:
i) Công khai kết quả thi đua đạo đức công vụ. Các cơ quan, đơn vị hành chính công bố kết quả đánh giá đạo đức, lối sống, tinh thần trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức trên trang web của cơ quan; bảng thông báo công sở; hệ thống phần mềm nội bộ hoặc Cổng Dịch vụ công quốc gia.
Thực hiện công khai định kỳ theo quý hoặc năm các nội dung như tinh thần làm việc, thái độ phục vụ dân; kỷ luật, kỷ cương, tác phong; kết quả thi đua trong các nội dung học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Thực hiện giải pháp này sẽ tăng tính minh bạch, giúp người dân và đồng nghiệp nhận biết rõ ai là người thực sự tận tụy, liêm chính, chính trực;
ii) Tổ chức lấy ý kiến nhân dân đánh giá cán bộ qua cổng dịch vụ công. Thiết lập tính năng đánh giá cán bộ trên Cổng dịch vụ công trực tuyến (cấp tỉnh, cấp bộ hoặc quốc gia), tương tự đánh giá chất lượng dịch vụ hành chính.
Khi người dân hoàn thành thủ tục, hệ thống gửi khảo sát: Cán bộ có hướng dẫn rõ ràng, tận tình không? Có thái độ nhũng nhiễu, vòi vĩnh hay không? Có xử lý hồ sơ đúng hẹn, đúng quy định không? Các ý kiến phản hồi được hệ thống phân tích, gửi định kỳ cho lãnh đạo đơn vị để làm cơ sở khen thưởng hoặc nhắc nhở, luân chuyển, xử lý cán bộ bị phản ánh nhiều lần.
Để thực hiện giải pháp này, cần có hệ thống phần mềm thống nhất, bảo mật và thân thiện với người dân, bảo đảm việc đánh giá ẩn danh, khách quan. Các cơ quan cần ban hành quy định nội bộ hoặc hướng dẫn từ Bộ Nội vụ về chuyển hóa kết quả đánh giá thành tiêu chí thi đua, bổ nhiệm, kỷ luật cán bộ, công chức, viên chức…
