...Vì vậy, các địa phương đang khẩn trương nghiên cứu, triển khai một số giải pháp cấp bách bảo đảm an toàn cho người dân tại những khu vực có nguy cơ cao xảy ra sạt lở, lũ quét.
Đề phòng “tai biến” địa chất
Do ảnh hưởng liên tiếp của ba cơn bão số 5, 6 và 10; các đợt mưa lớn từ đầu năm 2025, đặc biệt đợt mưa lớn từ ngày 29/10 đến ngày 7/11, trên tuyến đường ĐT.547 còn gọi là tuyến đường ven biển Hà Tĩnh đi qua địa bàn các xã Cẩm Trung, Kỳ Xuân và phường Hải Ninh xuất hiện nhiều vị trí sạt lở đất, đá từ mái ta-luy xuống mặt đường dẫn đến lưu thông trên tuyến không bảo đảm an toàn.
Trong đó, vị trí Km84+700/ ĐT.547 thuộc xã Kỳ Xuân đã sạt lở mái ta-luy dương với khối lượng đất, đá sụt trượt rất lớn, làm cho giao thông bị chia cắt, phải cấm đường và tổ chức phân luồng giao thông. Theo Trưởng phòng Quản lý kết cấu hạ tầng giao thông (Sở Xây dựng tỉnh Hà Tĩnh) Phạm Duy Thắng, do điều kiện thời tiết mưa liên tục nhiều ngày và đặc thù về địa chất khu vực, vị trí này hiện vẫn còn tiềm ẩn nguy cơ cao sụt trượt nên chưa thể khắc phục để bảo đảm giao thông.
“Cùng với việc xử lý các khối đá mồ côi, phạm vi mái ta-luy nứt lún, có nguy cơ ngấm nước để tạm thời ổn định mái ta-luy và bảo đảm an toàn cho người và phương tiện qua lại trên tuyến đường ĐT.547, Sở Xây dựng đang đánh giá lại toàn diện các tuyến ven đồi núi để thiết kế hệ thống chống sạt lở phù hợp: tường chắn, rãnh thoát nước, gia cố ta-luy và hạ đồi ở các vị trí nguy cơ rất cao”.
Tại khu vực miền núi, rẻo cao tỉnh Thanh Hóa, liên tiếp những năm qua, các đợt lũ ống, lũ quét, sạt lở đất đã xảy ra ở bản Hắc, xã Linh Sơn; bản Poọng, xã Tam Chung; bản Sa Ná, xã Na Mèo... Sau thiên tai, được sự hỗ trợ từ Trung ương, các tập đoàn kinh tế, ngân sách địa phương, các mặt bằng tái định cư tập trung, xen ghép được triển khai, việc xây lắp, bố trí nơi ở ổn định cho hàng nghìn hộ dân tại các khu tái định cư sớm hoàn thành, như các bản: Poọng, xã Tam Chung; Chim, xã Nhi Sơn, Na Chừa, xã Mường Chanh; Qua-Xiêm, xã Quang Chiểu; Chiềng Nưa, xã Trung Lý; Sa Ná, xã Na Mèo…
Cuối năm 2021, Thanh Hóa triển khai đề án di chuyển 2.225 hộ dân tại khu vực có nguy cơ rất cao và nguy cơ cao xảy ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất trên địa bàn 59 xã để sắp xếp, bố trí ổn định dân cư khu vực theo quy hoạch với tổng số vốn gần 600 tỷ đồng. Đến nay, các địa phương đã bố trí nơi ở ổn định, lâu dài cho 151 hộ dân tại bốn khu tái định cư tập trung: Bản Ón xã Tam Chung, Co Hương-bản Ngàm xã Tam Thanh, bản Lở xã Thiên Phủ, bản Tang xã Trung Thành; 79 hộ đã và đang được bố trí đất ở, làm nhà trên bốn khu tái định cư liền kề đã hoàn thành đầu tư cơ sở hạ tầng.
Ngoài ra, thực hiện cuộc vận động xây dựng nhà ở cho hộ nghèo, gia đình chính sách, tỉnh đã lồng ghép, hỗ trợ di dời 500 hộ gia đình ở vùng thượng du Thanh Hóa ra khỏi các khu vực có nguy cơ hứng chịu lũ ống, lũ quét, sạt lở đất.
Giữ rừng - chìa khóa vàng thích ứng biến đổi khí hậu
Thực tiễn quá trình ứng phó thiên tai thời gian qua cho thấy, mặc dù công tác dự báo, cảnh cáo các tình huống thiên tai từng bước được hiện đại hóa về công nghệ, thiết bị nhưng vẫn chưa đáp ứng yêu cầu. Công tác phổ biến kiến thức, hướng dẫn người dân nhận biết nguy cơ, dấu hiệu có thể xảy ra sạt lở, lũ quét, kỹ năng ứng phó để chủ động sơ tán, di dời trước sự cố, giảm thiệt hại chưa đạt kỳ vọng. Hoạt động quản lý sử dụng đất, quản lý, bảo vệ rừng ở một số thời điểm, một số địa phương còn thiếu hiệu quả.
Đồng chí Lê Văn Ngọc, Bí thư Đảng ủy xã Tân Kỳ (Nghệ An) đề nghị: Cần sớm đầu tư hệ thống thước đo và trạm quan trắc để theo dõi diễn biến mưa lũ. Khi có dấu hiệu cực đoan, cần có cơ chế cảnh báo sớm, giúp người dân và chính quyền cơ sở chủ động di dời, bảo vệ tính mạng và tài sản, các cơ quan chuyên môn cần sớm điều tra, đánh giá toàn diện hệ thống hồ đập, kênh tiêu, rừng đầu nguồn và vùng hạ du để có chiến lược ứng phó phù hợp; kiểm soát nghiêm việc khai thác cát, xây dựng trong hành lang thoát lũ; bên cạnh đó, tính toán vùng thấp trũng để có kế hoạch tái định cư.
Đặc biệt, cần triển khai chương trình phục hồi rừng phòng hộ đầu nguồn các nguồn sông gắn với sinh kế bền vững cho người dân miền núi. Khi rừng được bảo vệ, đất được “giữ nước”, lũ quét và sạt lở sẽ giảm đáng kể.
Trước thực tế thời tiết cực đoan gia tăng, nhiều địa phương đã chủ động mở rộng diện tích rừng trồng, phủ xanh đất trống đồi núi trọc và chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang mô hình liên kết quy mô lớn. Sự hình thành ngày càng nhiều doanh nghiệp, hợp tác xã và nhóm hộ trồng rừng gỗ lớn theo chuẩn FSC đã góp phần gia tăng giá trị kinh tế và nâng cao khả năng thích ứng của hệ sinh thái rừng.
Chỉ tính riêng Nghệ An, trong tổng số 1 triệu ha rừng, địa phương đang sở hữu 246.000 ha rừng trồng; hơn 34.000 ha rừng gỗ lớn và 32.600 ha đạt chứng chỉ FSC. Theo phản ánh của người dân, trong bối cảnh nguồn lực bảo vệ rừng còn hạn chế, các nguồn thu từ dịch vụ môi trường rừng, trồng rừng thay thế và thỏa thuận chi trả giảm phát thải (ERPA) đã giúp tạo nguồn tài chính bền vững. Số liệu thống kê cho thấy, tính riêng năm 2024, địa phương này đã chi trả hơn 110 tỷ đồng cho các chủ rừng, hỗ trợ sinh kế cho 454 cộng đồng, góp phần nâng tỷ lệ che phủ rừng lên 58,33%.
“Phát triển rừng bền vững, đặc biệt là rừng gỗ lớn gắn với chứng chỉ FSC, chế biến sâu và thị trường các-bon chính là “chìa khóa vàng” để ngành lâm nghiệp Nghệ An thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu, đồng thời mở ra dư địa tăng trưởng xanh cho tương lai”, Chủ tịch Hội đồng thành viên Công ty TNHH MTV Lâm Nông nghiệp Sông Hiếu Nguyễn Ngọc Hoàng khẳng định.
