Tăng chế tài, rõ trách nhiệm

Tăng chế tài xử phạt

Cụ thể, ngày 16/10/2025, Chính phủ ban hành Nghị định số 274/2025/NĐ-CP, quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội về việc chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp; khiếu nại, tố cáo về bảo hiểm xã hội, có hiệu lực từ ngày 30/11/2025. Theo quy định mới, người sử dụng lao động nếu chậm hoặc trốn đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp sẽ bị xác định cụ thể số tiền và số ngày vi phạm. Mức tiền chậm đóng được tính dựa trên nghĩa vụ đóng của đơn vị sử dụng lao động, trong khi số ngày trốn đóng được xác định kể từ ngày tiếp theo của thời hạn đóng theo quy định. Ngoài ra, nghị định quy định rõ thẩm quyền và quy trình xử lý khiếu nại, tố cáo liên quan đến hành vi vi phạm trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người lao động.

Về xác định số tiền và số ngày chậm đóng, Nghị định nêu rõ: số tiền chậm đóng được tính trên phần nghĩa vụ đóng của người sử dụng lao động theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội và pháp luật về bảo hiểm thất nghiệp, kể từ sau thời hạn phải đăng ký tham gia và đóng. Nếu người lao động chưa được đăng ký tham gia trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày hết thời hạn bắt buộc, số tiền chậm đóng sẽ được tính từ sau thời điểm đó. Trong mọi trường hợp, doanh nghiệp vẫn phải thực hiện nghĩa vụ đóng đầy đủ cho người lao động. Số ngày chậm đóng được xác định bắt đầu từ ngày sau thời hạn quy định về đăng ký và đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp.

Đáng chú ý, Nghị định quy định cụ thể cách xác định số tiền và số ngày trốn đóng. Trường hợp người sử dụng lao động không đăng ký tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động sau 60 ngày kể từ thời điểm bắt buộc sẽ bị coi là trốn đóng và số tiền trốn đóng chính là phần nghĩa vụ đáng lẽ phải thực hiện. Nếu doanh nghiệp khai báo tiền lương thấp hơn thực tế để giảm mức đóng, phần chênh lệch sẽ được tính là số tiền trốn đóng. Với những đơn vị đã bị cơ quan bảo hiểm xã hội đôn đốc nhưng không thực hiện nghĩa vụ, số tiền và số ngày trốn đóng sẽ được tính từ sau 60 ngày kể từ ngày hết hạn đóng hoặc theo thời điểm quy định trong văn bản đôn đốc.

Để bảo đảm tính răn đe, Nghị định quy định mức thu tiền lãi chậm đóng, trốn đóng bằng 0,03%/ngày, tính trên số tiền vi phạm. Với hành vi trốn đóng, người sử dụng lao động còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ quyền lợi của người lao động, tránh tình trạng doanh nghiệp dây dưa, kéo dài thời gian nợ đóng, gây ảnh hưởng đến quá trình giải quyết các chế độ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp sau này.

Vẫn cần khâu thực thi hiệu quả

Theo quy định tại Điều 17 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, cơ quan Bảo hiểm xã hội Việt Nam có quyền kiểm tra, thanh tra chuyên ngành việc thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp; đồng thời có trách nhiệm xử lý hoặc kiến nghị xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này. Quy định này cho thấy Bảo hiểm xã hội không chỉ là đơn vị quản lý, thu chi quỹ mà còn là cơ quan có vai trò thực thi pháp luật, bảo đảm mọi đối tượng tham gia được hưởng đầy đủ quyền lợi theo quy định.

TS Phạm Ngọc Lang, Phó Viện trưởng Doanh Trí cho rằng, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 và các văn bản dưới luật đã làm rõ ranh giới giữa hành vi "chậm đóng" và "trốn đóng", là một bước tiến rất cần thiết và tích cực. Nghị định số 274/2025/NĐ-CP giúp phân định rõ ràng giữa doanh nghiệp gặp khó khăn thật sự về dòng tiền (dẫn đến chậm đóng) và doanh nghiệp cố tình chây ỳ, chiếm dụng quỹ (trốn đóng). Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi chính đáng của người lao động mà còn tạo ra một môi trường kinh doanh công bằng.

Đại diện Công ty Luật Heva nêu ý kiến: Bảo hiểm xã hội là một chế độ an sinh thiết thực. Các quy định đã rõ ràng, nhưng quan trọng là những quy định đó phải được thực hiện nghiêm. Nhiều chuyên gia cho rằng, khi luật đã trao quyền thanh tra chuyên ngành, quyền xử lý và quyền kiến nghị xử lý vi phạm, nếu còn để tồn tại tình trạng nợ đọng, trốn đóng kéo dài là trách nhiệm của cơ quan bảo hiểm xã hội.

Nhận định về vấn đề này, GS, TS Giang Thanh Long (Đại học Kinh tế Quốc dân) cho rằng, tình trạng chậm, trốn đóng kéo dài không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy lâu dài đối với hệ thống an sinh. Khi người lao động thấy việc đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế không mang lại sự bảo vệ thực chất, họ sẽ nảy sinh tâm lý "đóng cho xong", không coi đây là quyền lợi gắn bó sát sườn với cuộc sống của mình. "Chính sách bảo hiểm xã hội cũng có thể so sánh với chính sách thuế (trốn thuế hay trốn đóng), chậm đóng bảo hiểm xã hội cũng là trốn hay chậm nghĩa vụ đối với Nhà nước, chiếm dụng tiền đóng cho Nhà nước từ tiền của người lao động. Chưa kể, hệ lụy sâu xa hơn nữa là làm mất niềm tin của xã hội vào hệ thống bảo hiểm xã hội. Do vậy, cần xử lý nghiêm khắc các tổ chức, đơn vị vi phạm", ông Giang Thanh Long nhấn mạnh■