Lan tỏa văn hóa tuân thủ pháp luật

Văn hóa tuân thủ pháp luật, xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật là những thuật ngữ được nhắc đến lần đầu tiên tại Thông báo Kết luận số 108-KL-TW ngày 18/11/2025 của Văn phòng Trung ương Đảng về chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi làm việc với Ban cán sự Đảng Bộ Tư pháp và Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật để đáp ứng yêu cầu đổi mới đất nước trong kỷ nguyên mới.

Cụ thể, văn hóa tuân thủ pháp luật theo nghĩa rộng là những giá trị, chuẩn mực, thói quen được hình thành, duy trì trong cộng đồng và được thể hiện qua thái độ tôn trọng pháp luật, niềm tin và nhận thức đúng đắn về pháp luật, hành vi ứng xử, chấp hành pháp luật một cách chủ động, tích cực, tự giác, đầy đủ.

Văn hóa tuân thủ pháp luật là kết quả của sự tương tác đa chiều giữa các yếu tố kinh tế, chính trị, văn hóa và pháp lý, trong đó không yếu tố nào giữ vai trò độc lập tuyệt đối mà luôn gắn bó chặt chẽ trong một tổng thể mang tính lịch sử - xã hội cụ thể. Việc nhận diện đúng các yếu tố này mang ý nghĩa lý luận sâu sắc, là cơ sở quan trọng để hoạch định chính sách pháp luật hiệu quả và bền vững trong thời kỳ đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam trong kỷ nguyên mới.

Trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền trong thời đại mới, việc kiến tạo và duy trì văn hóa tuân thủ pháp luật được xem là nhiệm vụ chiến lược. Điều này đòi hỏi sự phối hợp giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội và chính mỗi công dân, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công chức Nhà nước. Chỉ khi pháp luật được tôn trọng, thực hiện một cách tự giác, văn hóa tuân thủ mới thật sự trở thành nền tảng cho sự phát triển dân chủ, kỷ cương và công bằng trong xã hội.

Theo Cục trưởng Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý Lê Vệ Quốc, xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật được đặt ra tại Nghị quyết số 66-NQ/TW có ý nghĩa rất quan trọng trong bối cảnh toàn hệ thống chính trị đang tập trung cao độ thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, sớm đưa mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động, tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển, đặc biệt là thực hiện mục tiêu Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần của Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Do đó, việc nghiên cứu kỹ lưỡng cấu trúc nội tại cũng như cách thức tồn tại khách quan của văn hóa tuân thủ pháp luật trong đời sống xã hội là nền tảng để nhận diện đầy đủ các yếu tố tác động, từ đó xác định các điều kiện bảo đảm cho sự hình thành và phát triển bền vững của văn hóa này.

Những yếu tố đó bao gồm hệ thống pháp luật công bằng, dễ tiếp cận; môi trường chính trị - xã hội ổn định; sự gương mẫu của đội ngũ cán bộ, công chức; vai trò định hướng của truyền thông cũng như nhận thức và hành vi pháp lý của mỗi công dân.

Với vai trò là cơ quan tham mưu chủ trì xây dựng Nghị quyết số 66-NQ/TW, Bộ Tư pháp sẽ đề xuất thể chế hóa nội dung "văn hóa tuân thủ pháp luật" thành chức năng, nhiệm vụ cụ thể trong chương trình công tác của hệ thống chính trị và chính quyền các cấp.

Việc thể chế hóa này không chỉ là yêu cầu kỹ thuật lập pháp mà còn là bước chuyển quan trọng nhằm đưa văn hóa tuân thủ pháp luật trở thành một bộ phận cấu thành trong mọi chính sách phát triển quốc gia, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật và thiết chế công quyền.

Theo Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Phạm Thị Thanh Hương, văn hóa tuân thủ pháp luật có vai trò quan trọng không thể thiếu trong sự nghiệp xây dựng, hoàn thiện pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật.

Tại thành phố Hà Nội, các Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) hàng năm của Thành phố đều đưa nội dung “Đổi mới công tác PBGDPL và tập trung xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật” là kim chỉ nam trong các hoạt động PBGDPL của cấp, các ngành từ Thành phố đến cơ sở.

Bên cạnh đó, Thành phố chú trọng lồng ghép xây dựng tuân thủ văn hoá pháp luật qua xây dựng Chương trình Người Hà Nội thanh lịch văn minh, là một trong 10 Chương trình công tác trọng tâm của Đảng bộ Thành phố Hà Nội (Chương trình số 04-CTr/TU của Thành uỷ Hà Nội về phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2020-2025; Chương trình số 06-CTR/TU ngày 17/3/2021 về phát triển văn hoá, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021-2026).

Trong thời gian tới, cần tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật từ gia đình tới nhà trường; đổi mới công tác truyền thông chính sách, phổ biến giáo dục pháp luật; nâng cao tính gương mẫu của đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên trong thực thi công vụ, chấp hành pháp luật; gắn kết chặt chẽ xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật với giáo dục đạo đức, lối sống, xây dựng văn hóa con người; khơi dậy vai trò chủ thể của nhân dân trong việc kiến tạo và thực hành văn hóa tuân thủ pháp luật.

Để đáp ứng mục tiêu đến năm 2045 xây dựng hệ thống pháp luật hiện đại, tiệm cận với chuẩn mực quốc tế, công tác PBGDPL cần được đổi mới một cách toàn diện, bài bản và mang tầm chiến lược lâu dài. Trong đó, yếu tố cốt lõi phải là xây dựng được một “văn hóa tuân thủ pháp luật”, tức là làm sao để người dân không chỉ biết đến pháp luật, mà còn tin, tôn trọng, tự giác tuân thủ và sẵn sàng đứng lên bảo vệ pháp luật như một phần của lẽ sống.

Cùng đó, phát triển văn hóa tuân thủ pháp luật một cách bền vững, cần có sự đồng bộ từ nhiều cấp độ: Từ thể chế đến hành động, từ giáo dục pháp lý đến thiết kế thể chế hành chính - tư pháp, từ việc hoàn thiện hệ thống pháp luật đến xây dựng môi trường tuân thủ thân thiện và từ công tác truyền thông pháp lý đến nâng cao năng lực và phẩm chất của người thực thi công vụ.