Tuy nhiên, để năng lực này thật sự lan tỏa, trở thành nền tảng vững chắc cho giáo dục hiện đại, chính quyền các cấp, ban giám hiệu mỗi nhà trường cần phải tiếp tục hỗ trợ mạnh mẽ về cơ sở vật chất, xây dựng khung năng lực, đào tạo và chính sách cho đội ngũ giáo viên.
Từ những hành trình đơn độc
Năm 2022, cô Hoàng Hương Lan, công tác tại Trường Phổ thông dân tộc bán trú-Trung học cơ sở Tri Lễ (tỉnh Lạng Sơn), đã tìm hiểu và dùng thử ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) ChatGPT. "Ngày ấy, ở Việt Nam chưa mua và đăng ký tài khoản được, tôi đã cùng cô Vân Dương (một giáo viên đang công tác tại Thái Nguyên) bạn thân học cùng tôi tại Trường đại học Sư phạm Hà Nội, tự bỏ tiền, mở tài khoản quốc tế để đăng ký mua và dùng thử", cô Hương Lan nhớ lại. Sau khi tìm tòi, thử thiết kế bài giảng, dựng video khởi động tiết học, tạo phiếu bài tập trắc nghiệm bằng AI, cô nhận thấy công cụ hỗ trợ này có thể giúp nội dung giảng dạy trở nên hấp dẫn hơn và đặc biệt tiết kiệm được rất nhiều thời gian.
Cô Lan ngay lập tức chia sẻ với các giáo viên khác trong trường và ban giám hiệu. Tuy chưa hiểu rõ, còn nhiều băn khoăn, nhưng ban giám hiệu nhà trường vẫn tạo điều kiện để cô được thử nghiệm những tiết học ứng dụng công nghệ mới. Từ đó, cô Lan cảm thấy tự tin và cởi mở hơn hẳn trong việc tiếp cận và tìm hiểu các công nghệ mới, cô kể thêm: "Năm 2023, tôi tham gia Cộng đồng giáo viên yêu công nghệ, ở đây tôi được làm quen và biết thêm rất nhiều thầy, cô giáo yêu nghề, không ngại khó để ứng dụng công nghệ mới vào giảng dạy. Chúng tôi chia sẻ cho nhau nhiều kinh nghiệm, nhiều ứng dụng bổ ích!".
Trên thực tế, cô Lan chỉ là một thí dụ nhỏ. Nhìn từ những lớp học sử dụng máy chiếu, bài giảng bằng PowerPoint, video khởi động, làm nóng trước tiết học,... tại các thành phố lớn như Hà Nội cho đến các tỉnh vùng sâu, vùng xa, hình ảnh giáo viên Việt Nam dần bắt nhịp với cách mạng số ngày càng rõ nét. Bên cạnh đó, khả năng hợp tác chuyên môn của giáo viên Việt Nam cũng là một điểm sáng.
Theo TALIS, 69% giáo viên Việt Nam tham gia dạy theo nhóm và 98% thể hiện sự tin tưởng vào đồng nghiệp và hiệu trưởng. Đây là nền tảng rất quan trọng để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm sử dụng công nghệ, áp dụng AI, và cùng nhau vượt qua các rào cản mới.
Tuy nhiên, thực tế chuyển đổi số vẫn là bức tranh "có sáng có tối". Mặc dù nhiều giáo viên đã áp dụng công nghệ cao, vẫn có 71% giáo viên phản ánh thực trạng trường học thiếu cơ sở hạ tầng cần thiết cho việc ứng dụng AI. Đây là điểm nghẽn đáng lưu tâm gây ảnh hưởng đến việc lan tỏa mạnh mẽ giáo dục hiện đại.
Đến nỗ lực của toàn xã hội
Nhận thấy thực trạng đó, một số địa phương đã chủ động vào cuộc. Thí dụ như tại Thái Nguyên đang triển khai mạnh phong trào "AI for All" trong giáo dục. Hơn 18.000 giáo viên, nhân viên ngành giáo dục được đào tạo kỹ năng số, ứng dụng công nghệ vào quản lý, thiết kế bài giảng, quản lý lớp học. Hay như trên địa bàn Hà Nội, việc số hóa hồ sơ, điểm danh, quản lý học tập giúp tiết kiệm thời gian, tối ưu hóa công việc cho giáo viên.
Chính tại ngôi trường nơi cô Lan đang công tác cũng nhận được nhiều hỗ trợ từ chính quyền địa phương, từ huy động nguồn tài trợ xã hội hóa để lắp đặt máy tính cho nhà trường đến kết nối với các trường ở Hà Nội, các trung tâm để tổ chức tập huấn nâng cao kỹ năng cho giáo viên.
Nhìn vấn đề ở tầm phổ quát hơn, từ năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 131/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030".
Để hiện thực hóa mục tiêu chiến lược trong việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin xây dựng nền tảng dạy-học trực tuyến, cải thiện hệ thống hạ tầng số cho giáo viên và học sinh, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tổ chức nhiều hội thảo, khóa tập huấn về AI cho giáo viên từ tiểu học đến trung học. Cung cấp tài liệu số hóa, các nền tảng hỗ trợ giáo viên: hướng dẫn thiết kế bài giảng có AI, quản lý lớp bằng công cụ số, đánh giá học sinh qua nền tảng dữ liệu.
Trả lời Nhân Dân cuối tuần về vấn đề này, TS Nguyễn Tùng Lâm khuyến nghị: "Ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số là đòi hỏi tất yếu dành cho giáo viên thời đại này. Tuy nhiên, ranh giới giữa làm chủ công nghệ và bị công nghệ dẫn dắt vô cùng mong manh, do đó, yếu tố quyết định vẫn ở giáo viên! Càng có công nghệ mới, càng thuận tiện, giáo viên càng cần nắm vững đạo đức nghề nghiệp, nắm chắc kiến thức, có tư duy phản biện, để kiểm nghiệm những thông tin AI cung cấp".
Chuyển đổi số trong giáo dục không chỉ là việc "có AI hay không", mà là một hành trình bền bỉ: giáo viên cần được trang bị, được tin tưởng và được đồng hành liên tục. Khi cả hệ thống, từ Nhà nước, đến nhà trường và từng giáo viên, cùng chung sức khai mở tiềm năng lớn nhất của chuyển đổi số, lớp học sẽ sáng tạo hơn, học sinh chủ động hơn, giáo viên được phát huy hết khả năng giảng dạy trong thời đại số. Đó cũng là mục tiêu mà giáo dục hiện đại hướng đến ■
