Cấp bách kiểm soát ô nhiễm môi trường

Ô nhiễm vẫn diễn biến phức tạp

Ngày 28/10, tiếp tục kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận về báo cáo của Đoàn giám sát về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành”.

Trình bày báo cáo tóm tắt kết quả của Đoàn giám sát, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) năm 2020 có hiệu lực thi hành, việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về BVMT đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Các nguồn thải lớn đã được kiểm soát chủ động và chặt chẽ, không để xảy ra sự cố môi trường lớn. Giai đoạn 2022-2024, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thanh tra 812 cơ sở, xử phạt 348 cơ sở với tổng số tiền 96,7 tỷ đồng. Các địa phương đã xử phạt 14.863 vụ với tổng số tiền 643 tỷ đồng. Kiểm toán nhà nước đã thực hiện 12 cuộc kiểm toán, chỉ ra nhiều hạn chế, bất cập trong quản lý môi trường. Bên cạnh đó, Cảnh sát môi trường đã tích cực điều tra, phát hiện, khởi tố 2.336 vụ/2.935 bị can.

Tuy đạt nhiều kết quả tích cực, Đoàn giám sát cũng thẳng thắn chỉ ra những hạn chế, bất cập, trong đó nổi bật là tình trạng ô nhiễm môi trường diễn biến phức tạp, có lúc ở mức nghiêm trọng. Ô nhiễm không khí do bụi mịn tại các đô thị lớn, đặc biệt Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, nhiều thời điểm vượt ngưỡng an toàn, nằm trong nhóm ô nhiễm nhất thế giới.

Chất lượng môi trường một số đoạn sông tập trung tại khu vực đông dân cư, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, làng nghề trên lưu vực sông Cầu, sông Nhuệ - Đáy, hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải chậm được cải thiện. Chưa hoàn thành chỉ tiêu về tỷ lệ cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng được xử lý.

Theo Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, đến năm 2025, 100% cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng phải được xử lý, nhưng đến tháng 9/2025, cả nước vẫn còn 38/435 cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng chưa hoàn thành xử lý triệt để.

Giải quyết tận gốc những “điểm nóng” ô nhiễm

Những nguyên nhân, hạn chế, bất cập cũng đã được Đoàn giám sát chỉ ra, trong đó nguyên nhân khách quan là do tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19 và biến động kinh tế; sự gia tăng dân số cơ học và quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ; biến đổi khí hậu và thiên tai diễn biến phức tạp và cực đoan...

Nguyên nhân chủ quan là do nhận thức và ý thức trách nhiệm về tầm quan trọng của công tác BVMT để phát triển bền vững của một số cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể, doanh nghiệp và người dân còn chưa đầy đủ, có lúc có nơi còn tư tưởng ưu tiên tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư mà xem nhẹ BVMT.

Bên cạnh đó, nguyên tắc “người gây ô nhiễm, sự cố và suy thoái môi trường phải chi trả, bồi thường thiệt hại, khắc phục, xử lý” chưa được áp dụng triệt để; một số tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹ thuật về tái sử dụng nước thải, chất thải rắn công nghiệp chưa theo kịp yêu cầu phát triển kinh tế tuần hoàn, sự phát triển nhanh của khoa học, công nghệ. Lộ trình thực hiện một số nội dung còn chậm như: Thành lập thị trường carbon trong nước, chuyển đổi phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch...

Đoàn giám sát kiến nghị sớm tổng kết, đánh giá việc thực hiện Luật BVMT năm 2020, làm cơ sở đề xuất sửa đổi, bổ sung, trình Quốc hội khóa XVI xem xét trong đầu nhiệm kỳ. Trước tiên, cần sửa ngay một số điều của Luật tại Kỳ họp thứ 10 nhằm khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội. Cùng với đó, sớm ban hành và triển khai hiệu quả Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2045; đồng thời thực hiện ngay các biện pháp cấp bách kiểm soát, ngăn chặn và cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Về giải pháp trung và dài hạn đến năm 2030, cần điều tra, đánh giá, phân loại và phục hồi các khu vực đất ô nhiễm nghiêm trọng; kiểm soát chặt khí thải giao thông, hạn chế phương tiện gây ô nhiễm, triển khai lộ trình chuyển đổi xanh trong vận tải gắn với đầu tư hạ tầng và cơ chế hỗ trợ người dân... Cùng với đó, quản lý chặt chẽ chất thải phát sinh từ hoạt động giao thông, xây dựng, đốt phụ phẩm nông nghiệp. Phấn đấu đến năm 2030, tại TP Hà Nội, nồng độ bụi PM2.5 trung bình năm giảm khoảng 20% so mức trung bình năm 2024, các thông số chất lượng không khí khác được duy trì, bảo đảm đạt quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường.